Rezolucja tymczasowa Komitetu Ministrów Rady Europy dot. wyroków ETPC w sprawach dostępu do aborcji

♦ Komitet Ministrów Rady Europy wydał mocną i stanowczą rezolucję tymczasową skierowaną do polskich władz dotyczącą niewykonania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach dotyczących aborcji.

♦ Polska powinna zapewnić skuteczny dostęp do aborcji, które są zgodne z prawem, i badań prenatalnych w całym kraju. Klauzula sumienia i inne przeszkody podnoszone przez szpitale nie powinny uniemożliwiać skorzystania z tych świadczeń medycznych.

♦ Komitet Ministrów Rady Europy wzywa polskie władze do wprowadzenia w tym zakresie niezbędnych zmian w prawie i monitorowania jego przestrzegania w praktyce.

♦ Mimo 3 przegranych przez Polskę spraw przed Trybunałem w Strasburgu przez kilkanaście lat władze nie wprowadziły rozwiązań, które pozwoliłyby zagwarantować realny dostęp do aborcji.

♦ HFPC od wielu lat wskazuje, że Polska nie wykonała prawidłowo wyroków ETPC w sprawach dotyczących dostępu do aborcji.

Rezolucja Komitetu Ministrów

Komitet Ministrów to organ Rady Europy, który między innymi monitoruje wykonywanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W marcu Komitet zajął się trzema polskimi sprawami dotyczącymi braku dostępu do legalnej aborcji – Tysiąc p. Polsce, R. R. p. Polsce oraz P. i S. przeciwko Polsce.

Nie jest to pierwszy raz, kiedy Komitet Ministrów zajmuje się tymi sprawami. Od 2017 r. niemal corocznie zapadały decyzje Komitetu wzywające Polskę do wprowadzenia zmian w przepisach i zapewnienia realnego dostępu do zabiegów przerwania ciąży. Tym razem Komitet nie wydał decyzji, ale rezolucję tymczasową, która jest instrumentem bardziej stanowczym.

Komitet z poważnym zaniepokojeniem odnotował, że pomimo licznych apeli polskie władze nadal nie przeprowadziły niezbędnych reform, które zapewniłyby efektywny dostęp do zabiegów przerwania ciąży, które są zgodne z prawem.

W szczególności Komitet wskazał, że procedura sprzeciwu wobec orzeczenia lekarza nie jest efektywnym narzędziem, które pozwalałoby zagwarantować możliwość przerwania ciąży, gdy nie zgadza się na to lekarz, np. w razie powołania się na klauzulę sumienia. Kolejnym poważnym problemem, który został zauważony jest brak wyraźnie nałożonego na placówki zdrowotne obowiązku wskazania pacjentowi alternatywnej możliwości skorzystania ze świadczenia zdrowotnego w innym podmiocie w razie powołania się przez lekarza na klauzulę sumienia i powstrzymania się od udzielenia pomocy medycznej.

W efekcie polskie władze zostały wezwane do zapewnienia skutecznego dostępu do legalnych aborcji i badań prenatalnych w całym kraju, także w razie odmowy ich wykonania z powodu zastosowania klauzuli sumienia przez personel medyczny, a także bez względu na ograniczenia wynikające z pandemii COVID-19.

Zgodnie z wezwaniem Komitetu władze powinny przenalizować i monitorować także wpływ wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 r. dotyczącego aborcji ze względów embriopatologicznych na dostępność badań prenatalnych. Komitet zauważył, że badania te nie są ściśle związane z dostępem do legalnej aborcji, ale także pomagają w podejmowaniu świadomych decyzji w czasie ciąży związanych z leczeniem prenatalnym lub przygotowaniem do porodu.

Komitet Ministrów powróci do rozpatrywania polskich spraw w grudniu 2021 r.

Dostępność aborcji w Polsce – dane HFPC

Helsińska Fundacja Praw Człowieka w styczniu przedstawiła Komitetowi Ministrów swoje uwagi dotyczące dostępności aborcji w Polsce. Fundacja przekazała Komitetowi wyniki zrealizowanego od listopada 2020 r. do stycznia 2021 r. badania, z którego wynikało, że niemal 40 % szpitali w Polsce zadeklarowało brak możliwości przeprowadzenia aborcji ze względów embriopatologicznych. Badanie to zostało zrealizowane po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku dotyczącego aborcji embriopatologicznej, ale jeszcze w okresie, gdy nadal formalnie obowiązywał przepis ustawy zezwalający na przerwanie ciąży w razie wystąpienia poważnych wad płodu.

Jak wynika z raportu Fundacji, jako przyczyny uzasadniające brak możliwości przeprowadzenia aborcji wskazywano:

• klauzulę sumienia, z której korzystają wszyscy lekarze w placówce lub oddziale;
• przeznaczenie danego szpitala do leczenia pacjentów z COVID-19;
• różne względy organizacyjno-proceduralne, które zdaniem szpitali uniemożliwiają udzielenie świadczenia medycznego w postaci przerwania ciąży, a które w rzeczywistości nie mają oparcia w stanie prawnym.

Niewiele ponad połowa szpitali poinformowała natomiast o możliwości przeprowadzenia przerwania ciąży bez dodawania jakichkolwiek zastrzeżeń lub ograniczeń, przy czym realnie aborcje były przeprowadzane w około 10 % szpitali, które miały taką możliwość wynikającą z umów zawartych z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Czytaj więcej:

• Rezolucja Tymczasowa Komitetu Ministrów
• Tłumaczenie robocze treści rezolucji tymczasowej na język polski
• Uwagi HFPC przedstawione Komitetowi Ministrów Rady Europy

Wcześniejsze działania i analizy Fundacji:

• Dostępność aborcji embriopatologicznej w Polsce. Raport z badań przeprowadzonych po tzw. wyroku TK
• HFPC: Polska nadal nie wykonuje wyroków ETPC w sprawie dostępu do aborcji
• HFPC: Kobiety w Polsce wciąż mają utrudniony dostęp do legalnej aborcji