Białoruś: Międzynarodowe grupy obrońców praw człowieka domagają się uwolnienia członków Wiasny w pierwszą rocznicę stłumienia protestów

W pierwszą rocznicę bezprecedensowego rozprawienia się z Centrum Praw Człowieka Wiasna działającym na Białorusi 19 międzynarodowych i białoruskich organizacji działających na rzecz praw człowieka rozpoczyna kampanię, w ramach której domaga się uwolnienia siedmiorga zatrzymanych członków Wiasny oraz zwraca uwagę na trudną sytuację setek innych osób, które były ścigane i więzione wyłącznie za to, że korzystały z prawa do pokojowych zgromadzeń i wolności słowa.

„Dziś mija rok od czasu, gdy władze białoruskie rozpoczęły bezwstydne „polowanie” na członków Wiasny, arbitralnie zatrzymując Marfę Rabkową – koordynatorkę wolontariuszy Wiasny. W ciągu następnych miesięcy sześciu kolejnych członków tej organizacji broniącej praw człowieka trafiło za kratki i zostało bezpodstawnie oskarżonych o popełnienie przestępstw w związku z prowadzeniem legalnej działalności na rzecz praw człowieka” – informują organizacje.

Poniżej znajduje się lista zatrzymanych osób i zarzutów postawionych im na podstawie Kodeksu karnego Białorusi:

Marfa Rabkowa – koordynatorka sieci wolontariuszy Wiasna, została zatrzymana 17 września 2020 r. i od tego czasu przebywa w areszcie tymczasowym. Została oskarżona o „szkolenie i inne przygotowywanie osób do udziału w masowych zamieszkach”, „podżeganie do nienawiści rasowej, narodowościowej, religijnej lub innego rodzaju nienawiści społecznej lub niezgody popełnione w ramach grupy grupę” oraz „przynależność do organizacji przestępczej” i może jej grozić do 12 lat więzienia.

Andriej Czepiuk – wolontariusz Wiasny w Mińsku, został zatrzymany 2 października 2020 r. i jest oskarżony o „udział w masowych zamieszkach” oraz „przynależność do organizacji przestępczej”. Może mu grozić do siedmiu lat więzienia.

Leanid Sudalenka – dyrektor oddziału Wiasny w Homlu, został zatrzymany w drodze do biura w dniu 18 stycznia 2021 r. Sudalenka udzielał pomocy prawnej dziesiątkom mieszkańców obwodu homelskiego, którzy zostali zatrzymani i oskarżeni za udział w protestach powyborczych.

Tatsiana Lasica – aktywistka i wolontariuszka Wiasny w Homlu, została zatrzymana 21 stycznia 2021 r. i oskarżona o „zorganizowanie lub udział w działaniach zbiorowych poważnie naruszających porządek publiczny”. Może jej grozić do trzech lat pozbawienia wolności.

Inna wolontariuszka homelskiego oddziału Wiasny, Maryja Tarasenka, została zatrzymana 18 stycznia 2021 r. Była przetrzymywana przez trzy dni, a 21 stycznia 2021 r. Zwolniono ją po tym, jak zgodziła się podpisać zobowiązanie do nieopuszczania kraju.

Cała trójka działaczy oddziału Wiasny w Homlu – Leanid Sudalenka, Tatsiana Lasica i Maryja Tarasenka – została oskarżona o „organizowanie, finansowanie, szkolenie i przygotowywanie działań rażąco naruszających porządek publiczny oraz finansowanie takich działań” na podstawie art. 342 ust. 1 i 2 Kodeksu karnego Białorusi. W przypadku skazania grozi im kara do trzech lat pozbawienia wolności.

W dniu 16 lutego 2021 r. białoruscy funkcjonariusze organów ścigania dokonali nalotów na oddziały Wiasny w Mińsku, Homlu, Mohylewie, Witebsku, Brześciu i innych miastach, a także na mieszkania pracowników organizacji. W marcu 2021 r. białoruski Komitet Śledczy – organ odpowiedzialny za prowadzenie dochodzeń w sprawach karnych – wszczął postępowanie karne w sprawie działalności Wiasny na podstawie art. 342 Kodeksu karnego („organizowanie i przygotowywanie działań poważnie naruszających porządek publiczny lub aktywny udział w takich działaniach”).

I wreszcie w dniu 14 lipca 2021 r., po nalotach białoruskich funkcjonariuszy organów ścigania na kilkanaście głównych białoruskich organizacji działających na rzecz społeczeństwa obywatelskiego i praw człowieka, w tym Wiasnę, zatrzymano Alesia Bialackiego – szefa Wiasny, Waliancina Stefanowicza – członka zarządu Wiasny i wiceprezesa Międzynarodowej Federacji Praw Człowieka, a także Uładzimira Labkowicza – prawnika Wiasny. Wszystkim postawiono zarzuty z art. 342 i art. 243 ust. 2 („uchylanie się od płacenia podatków”), za co grozi kara do siedmiu lat pozbawienia wolności.

Systematyczne uciszanie społeczeństwa obywatelskiego

Represje wobec Wiasny są tylko częścią szerzej zakrojonej akcji rozprawiania się ze społeczeństwem obywatelskim na Białorusi. Tylko w dniu 22 lipca 2021 r. tamtejsze Ministerstwo Sprawiedliwości nakazało zamknięcie 53 organizacji. Obecnie ponad 200 organizacji społeczeństwa obywatelskiego zostało zamkniętych lub jest w trakcie zamykania.

„Rząd Aleksandra Łukaszenki otwarcie atakuje pokojowych demonstrantów, ale w tajemnicy sądzi tych, którzy ich bronią. Fikcyjne „procesy” odbywają się w ukryciu, aby ukryć absurdalne zarzuty, uniknąć publicznych świadków i zaoszczędzić sobie głębokiego wstydu. Rząd naciska na prawników reprezentujących pokojowych demonstrantów, aby nie wypowiadali się publicznie, a dostępne informacje są bardzo skąpe. Jednego możemy być jednak pewni – tych siedmioro obrońców praw człowieka jest niewinnych i nie popełniło zarzucanych im czynów. Żądamy ich natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia” – oświadczyły organizacje.

Istnieją obawy, że żaden z pracowników i wolontariuszy Wiasny nie doczeka się uczciwego procesu. Na przykład Uładzimirowi Labkowiczowi nie pozwolono na kontakt z adwokatem przez kilka dni po zatrzymaniu. Są również obawy dotyczące warunków, w jakich przetrzymywane są osoby zatrzymane, ponieważ większości obrońców praw człowieka nie zezwolono na rozmowy telefoniczne ani wizyty członków rodzin, a ich korespondencja jest często blokowana.

Wspólna kampania #FreeViasna na rzecz natychmiastowego uwolnienia siódemki działaczy Wiasny zawiera wezwanie do władz białoruskich, aby:

w pełni przestrzegały swoich międzynarodowych zobowiązań w zakresie praw człowieka, będąc stroną Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, w celu zapewnienia poszanowania prawa do wolności zrzeszania się, pokojowych zgromadzeń i wyrażania opinii wszystkich ludzi na Białorusi;
zapewniły pełne poszanowanie i ochronę działalności obrońców praw człowieka i zapewniły każdemu prawo do składania skarg na politykę i działania poszczególnych urzędników i organów władz oraz do oferowania i zapewniania profesjonalnej pomocy prawnej lub innego stosownego doradztwa i pomocy w obronie praw człowieka i podstawowych wolności;
zgodnie z tymi zobowiązaniami – natychmiast i bezwarunkowo uwolniły Marfę Rabkową, Andrieja Czepiuka, Tatsianę Lasicę, Leanida Sudalenkę, Alesia Bialackiego, Waliancina Stefanowicza i Uładzimira Labkowicza, wycofały postawione im zarzuty, w tym także wobec Maryi Tarasenki oraz innych pracowników i wolontariuszy Wiasny, a także zapewniły im prawo do zadośćuczynienia za bezprawne prześladowania

Kontekst

Wiasna, założona w 1996 r., jest wiodącą grupą działającą na rzecz praw człowieka na Białorusi i aktywnie monitoruje i dokumentuje przypadki łamania praw człowieka po wyborach prezydenckich w sierpniu 2020 r., których wynik okazał się sporny. Przez cały okres swojego istnienia Wiasna była nękana przez władze białoruskie, które ingerowały w jej działalność. W 2003 r. władze wykreśliły organizację z rejestru i pomimo licznych prób ponownej rejestracji Wiasna została zmuszona do kontynuowania działalności bez oficjalnej rejestracji. W 2011 r. przewodniczący organizacji Aleś Bialacki został skazany na cztery i pół roku więzienia pod zarzutem uchylania się od płacenia podatków i odsiedział prawie trzy lata wyroku, po czym został zwolniony w ramach amnestii w 2014 r.

Sygnatariusze:

Article 19
Amnesty International
Barys Zvozskau Belarusian Human Rights House
Civil Rights Defenders
FIDH
Freedom House
Front Line Defenders
Helsińska Fundacja Praw Człowieka
Human Rights House Foundation
Human Rights Watch
Libereco
Netherlands Helsinki Committee
Norwegian Helsinki Committee
OMCT
Östgruppen – Swedish Initiative for Democracy and Human Rights
People In Need
Protection International
Right Livelihood
Centrum Praw Człowieka Wiasna

Do pobrania:

17.09.2021