Dostęp do obrońcy – jak Polska radzi sobie z wdrożeniem przepisów europejskich?

HFPC przygotowała dwie publikacje, które kompleksowo analizują problem dostępu do obrońcy w Polsce – zarówno od strony standardów międzynarodowych, jak i praktycznego ich stosowania.

Polskie prawo spełnia unijne wymogi?

Prawo do obrońcy na poziomie prawa Unii Europejskiej reguluje dyrektywa z 2013 r. Przewiduje ona m.in. wymóg poufności kontaktu z obrońcą, dostęp do obrońcy od pierwszych czynności procesowych (m.in. przed pierwszym przesłuchaniem). Dyrektywa powinna być implementowana do 27 listopada 2016 roku, jednak Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało  HFPC, że nie ma potrzeby jej wdrażania, ponieważ obecnie polskie prawo spełnia wymogi  tych regulacji. Mimo to Ministerstwo Sprawiedliwości w marcu 2016 r. wpisało do wykazu prac legislacyjnych projekt ustawy mającej implementować dyrektywę, jednak w lutym 2017 r. projekt ten został wycofany.

Problem z dostępem do obrońcy tuż po zatrzymaniu

Jednak z badań przeprowadzonych przez HFPC wynika, że implementacja dyrektywy do polskiego porządku prawnego jest niezbędna. Wielokrotnie na problemy z rzeczywistym dostępem do obrońcy bezpośrednio po zatrzymaniu wskazywał samorząd adwokacki, ale również organy międzynarodowe. O wdrożenie przepisów unijnych apelował również Rzecznik Praw Obywatelskich .

Badania przeprowadzone przez HFPC badania i wnioski zostały zebrane w publikacji Wzmocnienie praw procesowych w postępowaniu karnym, która jest dostępna tutaj.

Szkolenie prawników i osób związanych z wymiarem sprawiedliwości – podręcznik HFPC

Istotną rolę w zapewnieniu, że dyrektywa będzie w Polsce implementowana będzie odgrywało również szkolenie sędziów, prokuratorów , policjantów oraz adwokatów i radców prawnych. Dlatego HFPC opublikowała podręcznik, który gromadzi najistotniejsze informacje dot. unijnych gwarancji prawa do obrońcy.

Publikacja składa się z dwóch części. Pierwsza (opracowana przez Krassimira Kaneva z Bułgarskiego Komitetu Helsińskiego) obejmuje analizę międzynarodowych norm i standardów dotyczących prawa do obrony w postępowaniu karnym. Z kolei druga część koncentruje się na dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. o dostępie do obrońcy. Podręcznik zawiera analizę zgodności obowiązującego w Polsce prawa w zakresie objętym dyrektywą i przedstawia najważniejsze rekomendacje służące transpozycji dyrektywy w polskim prawie.

Podręcznik dostępny jest tutaj.

Podręcznik i raport z badań HFPC powstały w ramach projektu „Strengthening procedural rights in criminal proceedings: effective implementation of the right to lawyer/legal aid under the Stockholm Programme” finansowanego ze środków Komisji Europejskiej Projekt jest realizowany przez Helsińską Fundację Praw Człowieka od czerwca 2016 r. we współpracy z Bułgarskim Komitetem Helsińskim, Węgierskim Komitetem Helsińskim, Mirovni Institute (Słowenia) oraz Human Rights Monitoring Institute (Litwa).

W ramach projektu powstał również raport porównawczy z pięciu państw europejskich dotyczący prawa do obrońcy w postępowaniach karnych, z którym można zapoznać się tutaj.