ETPC zakomunikował polskiemu rządowi skargi niepowołanych sędziów

Europejski Trybunał Praw Człowieka zakomunikował polskiemu rządowi skargi osób, których powołań na stanowiska sędziowskie odmówili prezydenci Lech Kaczyński (w 2008 r.) i Andrzej Duda (w 2016 r.). Skarżący zarzucają władzom polskim naruszenie art. 6, 8 i 13 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Postępowanie przed ETPC dotyczy połączonych skarg sześciu niepowołanych kandydatów. Troje z nich startowało w konkursach na stanowiska sędziowskie w 2005 r. i 2006 r. Wszyscy zostali pozytywnie zaopiniowani przez zgromadzenia ogólne sędziów oraz wysunięci do powołania w uchwale Krajowej Rady Sądownictwa. Mimo to w styczniu 2008 r. Prezydent wydał postanowienie o odmowie ich powołania, niezawierające żadnego uzasadnienia. Przez kolejne lata równolegle toczyło się postępowanie przed sądami administracyjnymi i Trybunałem Konstytucyjnym. Ostatecznie, w październiku 2012 r. NSA oddalił skargę kasacyjną niepowołanych kandydatów, wskazując m.in. że kwestia powołań sędziowskich stanowi materię konstytucyjną i nie podlega kognicji sądów administracyjnych. Z kolei Trybunał Konstytucyjny w postanowieniach z czerwca 2012 i czerwca 2013 r. (utrzymanym w mocy postanowieniem z 2014 r.) odmówił nadania biegu skargom konstytucyjnym wniesionym przez kandydatów.

Powołania trzech pozostałych kandydatów, których skargi rozpozna ETPC, odmówił prezydent Andrzej Duda w 2016 r. Złożyli oni skargi do WSA w Warszawie, które zostały jednak odrzucone w grudniu 2016 r. Sąd, odwołując się do wcześniejszego orzecznictwa w opisanych wyżej sprawach, wskazał, że kompetencja prezydenta do powoływania sędziów ma charakter dyskrecjonalny i nie podlega kontroli sądowej. W grudniu 2017 r. NSA oddalił skargi kasacyjne złożone kandydatów. W postępowaniu tym uczestniczyli także Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Helsińska Fundacja Praw Człowieka. W swojej skardze kasacyjnej HFPC argumentowała m.in., że przyjęcie, iż prezydentowi przysługuje nieograniczona i niepodlegająca kontroli kompetencja do odmowy powołania sędziego, zagrażałoby niezależności sądownictwa i niezawisłości sądów, a także byłoby niezgodne ze standardami międzynarodowymi.

W swoich skargach do ETPC wszyscy niepowołani kandydaci podnieśli zarzut naruszenia art. 6 (prawo do sądu) i art. 13 EKPC (prawo do skutecznych środków zaskarżenia). Dodatkowo kandydaci niepowołani przez prezydenta A. Dudę zarzucili także naruszenie art. 8 EKPC (prawo do ochrony prywatności) wskazując, że arbitralna odmowa powołania zniszczyła ich kariery zawodowe.

Kalendarium:

Niepowołanie sędziów przez Prezydenta Lecha Kaczyńskiego

⇒ 16 stycznia 2008 r.: postanowienie Prezydenta Lecha Kaczyńskiego o odmowie powołania kandydatów wysuniętych przez KRS na stanowiska sędziowskie;
⇒ luty i marzec 2008 r.: odrzucenie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie skarg niepowołanych kandydatów na bezczynność Prezydenta;
⇒ 23 czerwca 2008 r.: umorzenie przez Trybunał Konstytucyjny postępowania w sprawie z wniosku Pierwszego Prezesa SN o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między Prezydentem a Krajową Radą Sądownictwa w kwestii kompetencji do opiniowania kandydatów na stanowiska sędziowskie;
⇒ styczeń, luty i marzec 2011 r. – odrzucenie przez WSA w Warszawie skarg niepowołanych kandydatów na postanowienie Prezydenta o odmowie powołania;
⇒ 19 czerwca 2012 r. – umorzenie przez TK postępowania w sprawie skarg konstytucyjnych wniesionych przez niepowołanych kandydatów;
⇒ październik 2012 r. – oddalenie przez NSA skarg kasacyjnych niepowołanych kandydatów;
⇒ 12 czerwca 2013 r. – odmówienie nadania przez TK biegu nowym skargom konstytucyjnym wniesionym przez niepowołanych kandydatów;
⇒ 5 marca 2014 r. – utrzymanie przez TK w mocy powyższego postanowienia;
⇒ 7 września 2014 r. – wniesienie przez troje niepowołanych kandydatów skargi do ETPC;
⇒ 14 maja 2020 r. – zakomunikowanie przez ETPC połączonych spraw rządowi RP.

Niepowołanie sędziów przez Prezydenta Andrzeja Dudę

⇒ czerwiec 2016 r. – postanowienie Prezydenta Andrzeja Dudy o odmowie powołania trzech kandydatów na stanowisko sędziowskie;
⇒ 29 i 30 grudnia 2016 r. – odrzucenie przez WSA w Warszawie skarg niepowołanych kandydatów;
⇒ 7 grudnia 2017 r. – oddalenie skarg kasacyjnych przez NSA;
⇒ 28 lutego 2018 r. – wniesienie przez trzech niepowołanych kandydatów skargi do ETPC;
⇒ 14 maja 2020 r. – zakomunikowanie przez ETPC połączonych spraw rządowi RP.