List otwarty o sytuacji dotyczącej praw człowieka na Białorusi: represje wobec prawników i adwokatów

HFPC, wspólnie z partnerami, przygotowała list otwarty o sytuacji białoruskich prawników i adwokatów na Białorusi. Zachęcamy do składania podpisów, a także do przygotowania własnych stanowisk w tej sprawie, które będzie można przesłać bezpośrednio do białoruskiego Ministerstwa Sprawiedliwości, Białoruskiej Republikańskiej Izby Adwokackiej, Mińskiej Miejskiej Izby Adwokackiej czy do ambasady Białorusi w Polsce.

Złożenie podpisu jest wyrazem wsparcia i dowodem na to, że nie tylko organizacje, zajmujące się ochroną praw człowieka, ale także międzynarodowe środowisko prawnicze bacznie obserwuje sytuację na Białorusi i zdecydowanie potępia działania władz w Mińsku.

Pod tym linkiem zachęcamy do zostawienia podpisu. Poniżej treść listu w języku polskim.

List w wersji angielskojęzycznej i rosyjskojęzycznej jest dostępny w materiałach do pobrania na dole strony.

My, niżej podpisani, zauważamy fundamentalny kryzys rządów prawa i praw człowieka na Białorusi oraz nasilenie represji politycznych wobec społeczeństwa obywatelskiego. Potwierdzają to wydarzenia ostatnich tygodni, obejmujące zakrojone na szeroką skalę przeszukania prowadzone w całym kraju, odbywające się taśmowo, niesprawiedliwe procesy sądowe, niepraworządne wyroki.^[1]

Nasze najgłębsze zaniepokojenie budzi przybierająca na sile praktyka prześladowań prawników i adwokatów, prezentujących aktywną postawę zawodową i obywatelską^[2].

W styczniu 2021 r. został zatrzymany obrońca praw człowieka i prawnik Leonid Sudalenko^[3][4], od wielu lat reprezentujący interesy ofiar naruszeń przed Komitetem Praw Człowieka ONZ. Podczas przeszukania zarekwirowano poufne materiały obejmujące jego korespondencję z Komitetem. Postawione mu zarzuty dotyczą „organizacji przygotowań do działań rażąco naruszających porządek publiczny oraz finansowania działalności o takim charakterze”.

Na początku lutego zatrzymani zostali obrońcy praw człowieka i prawnicy: Syarhei Drazdouski ^[5] oraz Aleh Hrableuski^[6], reprezentujący Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych – organizację, która zainicjowała proces ratyfikacji przez Białoruś Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Istota zarzutów nie jest znana, obrońcy zatrzymanych zostali zobowiązani do nieujawniania informacji.

Od sierpnia 2020 roku trwa postępowanie karne wobec członka Rady Koordynacyjnej, prawniczki Liliyi Vlasovej^[7], partnera tytularnego kancelarii prawnej „VMP Vlasova, Mikhel i Partnerzy”, oskarżanej o zaległości podatkowe.

Stosowaną systemowo praktyką administracyjną stały się sankcje przeciwko aktywnym adwokatom, występującym jako obrońcy klientów w sprawach motywowanych politycznie lub otwarcie wyrażających własne zdanie. Już od pół roku toczą się postępowania karne wobec adwokatów Maxima Znaka i Illi Salleia^[8]^[9] (Znak pozostaje w areszcie, Salleiowi przedłużono areszt domowy).

Obydwaj zostali zatrzymani i oskarżeni o dopuszczenie się „publicznego podżegania do działań na szkodę bezpieczeństwa narodowego Republiki Białoruś”.

W lutym 2021 roku pięcioro adwokatów zostało pozbawionych prawa do wykonywania zawodu. Wobec Maksima Konona, Liudmily Kazak^[10], Kanstantsina Mikhela, Mikhaila Kirilyuka¹¹ decyzję wydała Komisja ds. Działalności Adwokackiej Ministerstwa Sprawiedliwości Republiki Białoruś, zaś decyzję dotyczącą osoby Vladimira Sazanchuka^[11] podjęło Mińskie Kolegium Adwokatów. Pozbawienie wszystkich pięciorga adwokatów prawa do prowadzenia praktyki zawodowej ma oczywiste podłoże polityczne. Smutkiem napawa fakt, iż organy samorządu adwokackiego również stają szerzycielami represji wobec tych, których powinny chronić i reprezentować.

Za podstawę pozbawienia statusu adwokata Liudmily Kazak posłużyła kara administracyjna za „niepodporządkowanie się zgodnemu z prawem żądaniu funkcjonariuszy milicji”, podczas gdy to właśnie wobec Kazak dopuszczono się jednocześnie kilku naruszeń: została ona bezprawnie zatrzymana poprzez uprowadzenie, uwięziona, odebrano jej dokumenty zawierające tajemnicę adwokacką, jednak to na nią nałożono grzywnę administracyjną i sankcje dyscyplinarne. W rzeczywistości Kazak została ukarana za reprezentowanie interesów aktywistów politycznych, w tym również Marii Kolesnikovej (tym samym stała się już czwartym szykanowanym adwokatem Kolesnikovej).

Maksim Konon został pozbawiony statusu adwokata, ponieważ wcześniej był ukarany aresztem administracyjnym za udział w proteście w mieście Brasław. Jednak nie brał on udziału w wiecu, a odebranie prawa do wykonywania zawodu wiąże z obroną ofiar tortur, dziennikarzy i publicznie wyrażonym stanowiskiem o braku dochodzeń w sprawach, gdzie dopuszczono się przemocy. Konon został zatrzymany w celu odbycia kary aresztu administracyjnego, kiedy udał się do aresztu śledczego jako obrońca dziennikarki Yekateriny Borisevich, zatrzymanej w głośnej sprawie politycznej „Zero promili”.

Partner Zarządzający kancelarii adwokackiej „VMP Vlasova, Mikhel i Partnerzy”, Konstantsin Mikhel, został pozbawiony statusu adwokata za rzekomy udział w akcji protestu, chociaż zatrzymano go przed własnym domem.

Członek Rady Koordynacyjnej, Mikhail Kirilyuk, został pozbawiony statusu adwokata za „niestosowne wypowiedzi pod adresem władzy”.

Vladimir Sazanchuk był adwokatem opozycyjnego polityka Mikalaia Statkevicha i video-blogera Dmitrya Kazloua. Wcześniej publicznie wyrażał krytykę wobec władzy za piętrzenie przeszkód wobec adwokatów pełniących obowiązki zawodowe i odmawiał składania zobowiązań o nieujawnianiu informacji.

Żądanie od adwokatów podpisywania oświadczeń o nieujawnianiu informacji właściwie w każdej umotywowanej politycznie sprawie karnej stało się praktyką, służącą wywieraniu nacisku i utrudnianiu prowadzenia działalności zawodowej na Białorusi, na równi z faktyczną cenzurą, wspieraną przez Białoruskie Narodowe Kolegium Adwokatów, co potwierdzają liczne pisma i wypowiedzi.

Wcześniej, jeszcze w październiku 2020 roku, Ministerstwo Sprawiedliwości pozbawiło prawa wykonywania zawodu adwokatów Aliaksandra Pylchankę^[12] i Yulię Levanchuk^[13].

Adwokat Yulia Levanchuk została pozbawiona statusu adwokata po publicznej wypowiedzi o torturach, którym został poddany jej klient, chociaż oficjalnie wskazano inną przyczynę.

Aliaksandrowi Pylchance cofnięto licencję za wywiad^[14], w którym mówił on o przemocy ze strony funkcjonariuszy organów ścigania, co, według Ministerstwa Sprawiedliwości, stanowi „działania dyskredytujące adwokata i adwokaturę”. 26 lutego 2021 roku wniesiona przez adwokata apelacja została odrzucona przez Miński Sąd Miejski^[15]. W ten sposób powstał precedens pozbawiania adwokatów uprawnień zawodowych za wyrażenie opinii prawnej.

Problemy związane z realizacją prawa do obrony w kontekście praw adwokatów podniosła w swoim raporcie o sytuacji na Białorusi Wysoka komisarz Narodów Zjednoczonych ds. praw człowieka: „Na Białorusi adwokaci, będący obrońcami w sprawach drażliwych politycznie czy w sprawach dotyczących naruszeń praw człowieka, zostali poddani naciskom, prześladowaniom, zastraszani za wykonywanie swojej działalności zawodowej. Grozi im wydalenie z adwokatury lub sankcje dyscyplinarne ze strony kolegiów adwokackich – organów pozbawionych niezależności i w pełni kontrolowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości”. ^[16]

Raz jeszcze przypominamy, że Zasada 16 „Podstawowych Zasad ONZ dotyczących roli prawników” (1990 r.) wymaga od rządów zapewnienia prawnikom możliwości wykonywania wszystkich obowiązków zawodowych w warunkach „wolnych od gróźb, przeszkód, zastraszania i nieuzasadnionej ingerencji”, a także zagwarantowania prawnikom środowiska zawodowego, w którym nie będą oni „podlegać ściganiu i sankcjom o charakterze sądowym, administracyjnym, ekonomicznym ani innym sankcjom za jakąkolwiek czynność, wykonaną zgodnie z powszechnie uznawanymi obowiązkami zawodowymi, normami i etyką”. Zasada 17 stwierdza zaś, że „w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa prawników w związku z pełnieniem przez nich swoich funkcji, władze winny zapewnić im właściwą ochronę”.^[17]

Wzywamy władze Białorusi do natychmiastowego zaprzestania wszelkich form prześladowań i zastraszania prawników oraz adwokatów, do niezwłocznego uwolnienia Maxima Znaka, Illi Salleia, Leonida Sudalenko, Aleha Hrableuskiego, Syarheia Drazdouskiego i cofnięcia wszelkich oskarżeń administracyjnych oraz zarzutów karnych zarówno wobec nich, jak i wobec Liliyi Vlasovej, Liudmily Kazak i innych adwokatów. Żądamy zapewnienia prawnikom i adwokatom wszelkich warunków, niezbędnych do prowadzenia działalności zawodowej bez jakichkolwiek przeszkód, szykanowania, zastraszania czy nieuzasadnionej ingerencji ze strony władz. Także konieczne jest przywrócenie uprawnień adwokackich następującym osobom: Aliaksandr Pylchanka, Yulia Levanchuk, Liudmila Kazak, Maksim Konon, Konstantsin Mikhel, Mikhail Kirilyuk i Vladimir Sazanchuk.

Czołowe organizacja pozarządowe, stowarzyszenia i rady adwokackie z wielu krajów, dołączyły swoje poparcie dla stanowiska na temat represji wobec prawników na Białorusi.

Sygnatariusze:

Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Polska
Belarusian Helsinki Committee, Belarus
Human Rights Embassy Republic of Moldova
Lawyers for Lawyers, The Netherlands
Article19, United Kingdom
Public Association “Dignity”, Kazakhstan
Centre for the Development of Democracy and Human Rights, Russia
Human Rights Club, Azerbaijan
Promo LEX, Moldova
Vostok SOS, Ukraine
Human Rights Center Postup, Ukraine
Social Action Centre, Ukraine
Index on Censorship, United Kingdom
Public Verdict Foundation, Russia
Center for Civil Liberties, Ukraine
Human Rights Center “Memorial”, Russia
Paris Bar, France
Centrum Białoruskiej Solidarności, Polska
Prospect Foundation, Poland
People in Need, Czech Republic
The Barys Zvozskau Belarusian Human Rights House, Lithuania
International Rehabilitation Council for Torture Victims (IRCT) International NGO
humanrights.ch, Switzerland
Sieć Obywatelska Watchdog Polska, Polska
Okręgowa Rada Adwokacka w Warszawie, Polska
Fundacja Dobra Wola, Poland
Libereco – Partnership for Human Rights Germany, Switzerland
International Partnership for Human Rights (IPHR), Belgium
Pradmova, Portugal
Human Rights Initiative, Ukraine
Human Rights Center of Azerbaijan, Azerbaijan
Netherlands Helsinki Committee, Netherlands
Public Verdict Foundation, Russia
Civil Liberties Office, Tajikistan
Kazakhstan International Bureau for Human Rights and the Rule of Law, Kazakhstan
Helsinki Citizens’ Assembly – Vanadzor, Armenia
Associació RAZAM Bielorussos de Catalunya, Spain
Saenko & Partners Law Firm, Ukraine
Ivan Saenko, Lawyer, Ukraine
Tsaplin Oleksandr, lawyers, Ukraine
Ralf Kämmer, Rechtsanwalt Berlin, lawyer, Deutschland
Adw. Tomasz Wilinski – WILINSKI LEGAL, lawyer, Poland
Konstantin Shalota, lawyers, Ukraine

Do pobrania:

List otwarty o sytuacji dotyczącej praw człowieka na Białorusi: represje wobec prawników i adwokatów

[1] https://www.osce.org/odihr/478669

[2] https://spring96.org/en/news/100179, https://www.icj.org/belarus-icj-alerts-un-human-rights-council-aboutthe-situation-of-human-rights-and-the-legal-profession/

[3] https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/HUMAN_RIGHTS_LETTERS/Belarus

_-_Bielorussie/2021/EN_HRL_20210120_Belarus_Judicial-harassment-of-lawyer-Leanid-Sudalenka.pdf

[4] https://lawyersforlawyers.org/wp-content/uploads/2021/02/Letter-Leanid-Sudalenka-L4L-Law-Society050221.pdf

[5] https://enil.eu/news/stop-the-pressure-on-csos-in-belarus/

[6] https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/HUMAN_RIGHTS_LETTERS/Belarus

_-_Bielorussie/2021/EN_HRL_20210226_Belarus_Judicial-harassment-and-detention-of-lawyer-AlehHrableuski.pdf

[7] https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/HUMAN_RIGHTS_LETTERS/Belarus

_-_Bielorussie/2020/EN_HRL_20200902_Belarus_Arrest-of-lawyer-Lilia-Vlasova.pdf

[8] https://archiwum.hfhr.pl/wp-content/uploads/2020/09/Belarus-Statement_lawyers_Ilia-Saley_MaksimZnak_org.pdf

[9] https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/HUMAN_RIGHTS_LETTERS/Belarus

_-_Bielorussie/2020/EN_HRL_20200924_Belarus_Detention-of-lawyers-Ilya-Salei-and-Maksim-Znak.pdf

[10] https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/HUMAN_RIGHTS_LETTERS/Belarus

_-_Bielorussie/2020/EN_HRL_20201008_Belarus_Arrest-and-judicial-harassment-of-lawyer-Liudmila-Kazak.pdf ¹¹ https://news.tut.by/economics/719615.html

[11] https://defenders.by/news/tpost/5bjr34rjk1-advokat-vladimir-sozonchuk-lishen-litsen

[12] https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/HUMAN_RIGHTS_LETTERS/Belarus _-_Bielorussie/2020/EN_HRL_20201125_Belarus_Situation-of-lawyer-Aleksandr-Pylchenko.pdf

[13] https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/HUMAN_RIGHTS_LETTERS/Belarus

_-_Bielorussie/2020/EN_HRL_20201019_Belarus_Revoked-license-of-lawyers-Aleksandr-Pylchenk-and-YuliaLevanchuk.pdf

[14] https://www.americanbar.org/groups/human_rights/reports/belarus-disbarment/

[15] https://defenders.by/news/tpost/lujcxe7611-aleksandru-pilchenko-otkazali-v-udovletv

[16] https://news.un.org/ru/story/2021/02/1397472

[17] https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/role_lawyers.shtml

Do pobrania:

04.03.2021