O autoryzacji przed Komitetem Ministrów

HFPC zwróciła się do Komitetu Ministrów z pismem dotyczącym wykonania wyroku w sprawie Wizerkaniuk p. Polsce (skarga nr 18990/05). Wyrok dotyczył naruszenia wolności słowa, czyli art. 10 Konwencji, w związku ze skazaniem redaktora naczelnego „Gazety Kościańskiej” na podstawie art. 49 i w związku z art. 14 prawa prasowego, ze względu na brak autoryzacji wypowiedzi prasowej.

Wyrok ETPC

ETPC w wyroku z 5 lipca 2011 r. wskazał, że postępowanie karne oraz sankcje nałożone na dziennikarza były nieproporcjonalną ingerencją w prawo do wolności słowa. ETPC podkreślił, że polskie sądy zignorowały dwa bardzo istotne czynniki dla właściwej oceny  sprawy. Po pierwsze, sądy krajowe w ogóle nie odniosły się do treści wywiadu oraz nie badały, czy publikacja rzeczywiście zniekształcała oryginalne wypowiedzi polityka, przedstawiała je w fałszywym lub zmanipulowanym kontekście, a także czy faktycznie naruszyła dobre imię polityka.

Po drugie, polskie sądy w ogóle nie uwzględniły statusu osoby udzielającej wywiadu dziennikarzowi, który był czynnym politykiem, posłem na Sejm RP. Bez wątpienia zatem, był on osobą publiczną, od której oczekuje się, aby była przygotowana na to, że jej działalność będzie przedmiotem szczególnego zainteresowania opinii publicznej.

Trybunał skrytykował także obowiązujące w Polsce przepisy  prawa prasowego nakładające obowiązek uzyskania autoryzacji oraz przewidujące sankcję karną za brak jego dopełnienia. Trybunał zaznaczył, że przepisy te dają obecnie osobie udzielającej wywiadu łatwe narzędzie do tego, aby zablokować jakąkolwiek publikację wypowiedzi, którą po czasie uznaje za niewygodną, choćby w pełni odzwierciedlała wypowiedziane wcześniej słowa. Obowiązujące przepisy nie wymagają podania uzasadniania dla odmowy autoryzacji, nie określają także ram czasowych na jej udzielenie, przez co osoby udzielające wywiadu mogą swobodnie odwlekać jego publikację. Zdaniem Trybunału obowiązek ten może w nieuzasadniony sposób spowalniać obieg informacji i powodować, że zgromadzony przez dziennikarza materiał straci na wartości jako nieaktualny.

Nowelizacja prawa prasowego

12 grudnia 2017 r. weszła w życie nowelizacja Prawa prasowego, której celem miało być wykonanie wyroku ETPC. Nowelizacja wprowadziła w art. 14 a ustawowe terminy na udzielenie autoryzacji (24 godziny dla dzienników i 3 dni dla czasopism). W przypadku braku reakcji osoby udzielającej wypowiedzi we wskazanych terminach uznaje się, że osoba ta wyraziła zgodę na publikację wypowiedzi w formie przedstawionej przez dziennikarza. Ponadto brak uzyskania autoryzacji w odniesieniu do bezpośrednio cytowanej wypowiedzi został zakwalifikowany jako wykroczenie pod karą grzywny. Przed nowelizacją brak autoryzacji stanowił przestępstwo za które groziła kara pozbawienia wolności do roku.

W raporcie końcowym (action report) rządu do Komitetu Ministrów z 27 marca 2018 r., rząd wnosił o zamknięcie postępowania w sprawie w związku z pełnym wykonaniem wyroku.

HFPC w liście do Komitetu Ministrów (rule 9 submission) wskazała, iż zamknięcie sprawy byłoby przedwczesne, należy najpierw ocenić jak nowe przepisy funkcjonują w praktyce. O ile wprowadzenie ram czasowych na udzielenie autoryzacji jest pozytywnym krokiem, należy zaznaczyć, iż depenalizacja autoryzacji jest tylko częściowa, pozostaje bowiem wykroczeniem. W konsekwencji projektowana regulacja autoryzacji w dalszym ciągu może prowadzić do tego, że dziennikarze będą stosować autocenzurę przy prowadzeniu wywiadów, unikać zadawania niewygodnych, dociekliwych pytań czy poruszania wrażliwych tematów w obawie przed utrudnieniami ze strony rozmówcy na etapie autoryzowania wypowiedzi. Tym samym proponowane przepisy dotyczące autoryzacji wciąż mogą wywierać tzw. „efekt mrożący” (chilling effect) na realizację podstawowych obowiązków i praw dziennikarskich.

Z listem HFPC do Komitetu Ministrów można zapoznać się tutaj.

Publikacja HFPC pt. Autoryzacja wypowiedzi prasowej. Wyrok TK i co dalej?

Kalendarium sprawy:
– Publikacja tekstu dziennikarskiego: 7 maja 2003 r.
– Skazanie Wizerkaniuka: 30 kwietnia 2004 r.
– Ostateczne rozstrzygnięcie w kraju, wyrok TK w sprawie SK 52/05: 29 września 2008 r.
– Komunikacja sprawy rządowi RP: 24 stycznia 2007 r.
– Wyrok ETPC w sprawie: 5 lipca 2011 r.
– Pierwsze wystąpienie HFPC do Komitetu Ministrów: 6 czerwca 2012 r.
– Opinia HFPC na temat propozycji legislacyjnych: 27 luty 2017 r.
– Wejście w życie zmian w Prawie prasowym: 12 grudnia 2017 r.
– Action report rządu: 27 marca 2018 r.
– Drugie wystąpienie HFPC do Komitetu Ministrów: 10 września 2018 r.