Przewlekłość postępowań sądowych – wciąż w oczekiwaniu na zmiany

Komitet Ministrów Rady Europy na najbliższym posiedzeniu będzie zajmował się wykonaniem wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczącego przewlekłości postępowań sądowych w Polsce. HFPC przedstawiła swoją analizę działań dotychczas podjętych przez polskie władze.

Co orzekł ETPC?

ETPC w wyroku w sprawie Rutkowski i inni przeciwko Polsce orzekł, że przewlekłość postępowań oraz praktyka rozstrzygania skarg na nią stanowią w Polsce problemy natury systemowej. ETPC zwrócił w szczególności uwagę na zbyt niskie kwoty zasądzane na rzecz pokrzywdzonych oraz niewłaściwy sposób obliczania długości postępowania – ograniczone wyłącznie do danej instancji (tzw. fragmentaryzacja). „Wyrok ETPC miał charakter pilotażowy, co oznacza, że zobowiązywał on Polskę do podjęcia dalszych działań, które zagwarantują, że praktyka sądów polskich będzie zgodna z Konwencją. Jednocześnie Trybunał zawiesił rozpoznanie blisko 600 analogicznych skarg i dał rządowi 2 lata na ich ugodowe rozwiązanie” – tłumaczy adw. Katarzyna Wiśniewska, prawniczka HFPC.

Wystąpienie HFPC

W swoim wystąpieniu HFPC skupiła się wyłącznie na wykonaniu wyroku na płaszczyźnie generalnej, a więc podejmowanych przez polskie władze działaniach legislacyjnych, które zwiększą efektywność postępowań sądowych oraz usprawnią mechanizm skargi na przewlekłość.

Niewystarczające zmiany

Odnośnie do tej ostatniej kwestii, HFPC wskazała, że w listopadzie 2016 r. Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę o skardze na przewlekłość. Zgodnie z założeniami miała ona zapewnić wykonanie wyroku ETPC. „Niestety ten cel nie został w pełni zrealizowany. O ile nowelizacja rzeczywiście eliminuje zjawisko fragmentaryzacji postępowań, o tyle w dalszym ciągu nie gwarantuje, że sumy pieniężne zasądzane z tytułu przewlekłości będą odpowiednio wysokie” – wskazuje Marcin Szwed, prawnik HFPC. Nadal obowiązuje limit wypłaconej rekompensaty (20 tys. zł), a ponadto określona w ustawie kwota mająca przysługiwać za każdy rok postępowania (500 zł) jest zdecydowanie zbyt niska.

Zagrożenie dla niezależności sądów

HFPC wskazała ponadto, że przeprowadzane przez rząd zmiany nie tylko nie przyczynią się do realnego usprawnienia wymiaru sprawiedliwości, ale i mogą negatywnie wpływać na niezależność sądownictwa. W tym zakresie HFPC wskazała m.in. na kontrowersje wokół przywrócenia do polskiego prawa instytucji asesora sądowego oraz procedowanych obecnie projektów ustaw o KRS i Sądzie Najwyższym. Fundacja negatywnie odniosła się też do faktu, że minister sprawiedliwości nie podaje informacji o wolnych etatach sędziowskich, przez co na terenie całego kraju może być aż kilkaset nieobsadzonych stanowisk. W wystąpieniu poruszono także problem odmowy powołania przez Prezydenta na stanowiska sędziowskie kandydatów wysuniętych przez KRS (więcej o sprawie można przeczytać tutaj).

Analiza dostępna jest tutaj. Wersja angielska dostępna jest tutaj.