Skutki dezubekizacji – postrzelonemu w trakcie służby milicjantowi obniżono rentę o 2 tys. zł. Pierwsza rozprawa i opinia HFPC

HFPC przedstawiła Sądowi Okręgowemu w Lublinie opinię przyjaciela sądu w sprawie dotyczącej obniżenia renty inwalidzkiej byłemu funkcjonariuszowi Milicji Obywatelskiej. Obniżenie to miało związek z uchwaleniem tzw. ustawy „dezubekizacyjnej” z 2016 r. W ocenie Fundacji jest to nieproporcjonalna ingerencja w sferę jego praw, zwłaszcza ze względu na szczególne okoliczności sprawy, których ustawa dezubekizacyjna nie pozwalała uwzględnić.

Wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie

15 maja br. Sąd Okręgowy w Lublinie uwzględnił odwołanie pana Wojciecha i uznał, że powinien on otrzymywać rentę w wysokości sprzed obniżenia. Zdaniem sądu, ustawa której konsekwencją jest obniżenie świadczenia, nie powinna mieć zastosowania. Po pierwsze, sąd uznał, że stanowisko, na które został przeniesiony pan Wojciech nie jest wprost wskazane w ustawie. Po drugie, obniżanie świadczeń nie powinno odbywać się bez analizy okoliczności konkretnej sprawy. W sytuacji pana Wojciecha – nie był on ze względu na stan zdrowia zdolny do faktycznego objęcia stanowiska, więc nigdy w rzeczywistości nie pełnił służby na rzecz totalitarnego państwa.

Historia pana Wojciecha

Pan Wojciech od 1972 r. był funkcjonariuszem Milicji Obywatelskiej. W dniu 8 lutego 1982 r. podczas pościgu za przestępcą zastał wielokrotnie postrzelony i odniósł ciężkie rany. W okresie od 8 lutego 1982 r. do 15 lipca 1983 r. przebywał w szpitalach, sanatoriach oraz leczył się ambulatoryjnie. Gdy był na zwolnieniu lekarskim został mianowany na stanowisko Zastępcy Kierownika Komisariatu MO ds. Polityczno-Wychowawczych – bez wniosku z jego strony. Nigdy nie podjął on czynności na tym stanowisku. Przeniesienie na nie obyło się 1 lutego 1983 r., w sytuacji gdy zgodnie z orzeczeniem komisji lekarskiej pan Wojciech został uznany za inwalidę II stopnia od dnia 8 lutego 1982 r. – czyli od dnia wypadku – a w konsekwencji za niezdolnego do służby. Instytut Pamięci Narodowej uznał, że pan Wojciech od 1 lutego 1983 r. do 15 lipca 1983 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa. Przy czym IPN zauważył, że mianowanie pana Wojciecha na stanowisko Zastępcy Kierownika odbyło się w celu zwiększania mu uposażenia przed otrzymaniem renty.

Decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 2017 r., wysokość renty Pana Wojciecha ustalono na kwotę 1000,00 zł brutto, co daje do wypłaty kwotę w wysokości 854,00 zł. Wcześniej, przed obniżeniem, jego świadczenie wynosiło 3493,28 zł brutto – 2888,66 zł do wypłaty. Pan Wojciech odwołał się od decyzji. Udział w postępowaniu zgłosił Rzecznik Praw Obywatelskich.

Opinia HFPC

W przedstawionej sądowi opinii, HFPC zaznaczyła, że nie chce kwestionować prawa państwa do rozliczeń z przeszłością, w tym ze spuścizną reżimów totalitarnych i komunistycznych. Powinno to się jednak odbywać z poszanowaniem wartości wynikających z Konstytucji RP oraz Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Zdaniem HFPC, ograniczanie uprawnień i przywilejów, w tym emerytalnych, byłych funkcjonariuszy służb, powinno odbywać się z uwzględnieniem zasady proporcjonalności, która zakładałaby indywidualną ocenę konkretnej sytuacji danej jednostki. W ocenie HFPC, w sprawie pana Wojciecha istnieją poważne wątpliwości co do tego, czy ingerencja w jego prawa i wolności, dokonana na skutek znacznego obniżenia renty inwalidzkiej, jest proporcjonalna.

Można wątpić, czy została zachowana sprawiedliwa równowaga między interesem publicznym a ingerencją w prawa jednostki, biorąc pod uwagę znaczną redukcję świadczenia rentowego (ponad 70%). Istotną okolicznością w sprawie, która nie została uwzględniona podczas obniżania renty, jest to, że pan Wojciech nigdy faktycznie nie objął stanowiska związanego z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa, choć formalnie został na nie mianowany.

HFPC wskazała, że Sąd Okręgowy w Lublinie powinien rozważyć możliwość odmowy zastosowania przepisów ustawowych, które stały się podstawą wydania decyzji w sprawie pana Wojciecha –  ze względu na ich sprzeczność z Konstytucją RP oraz standardami międzynarodowymi.

Kalendarium sprawy:

• 1 kwietnia 1972 r. – pan Wojciech zaczyna służbę w Milicji Obywatelskiej
• 8 lutego 1982 r. – ciężki wypadek podczas służby
• od 8 lutego 1982 r. do 15 lipca 1983 r. – okres intensywnego leczenia
• 1 lutego 1983 r. – formalne przeniesienie pana Wojciecha na stanowisko Zastępcy Kierownika Komisariatu MO ds. Polityczno-Wychowawczych
• 21 marca 1983 r. – orzeczenie komisji lekarskiej: pan Wojciech zostaje uznany za inwalidę II stopnia od 8 lutego 1982 r., czyli od dnia wypadku, i za niezdolnego do służby
• 16 grudnia 2016 r. – uchwalenie tzw. II ustawy „dezubekizacyjnej”
• 5 maja 2017 r. – informacja IPN: uznanie okresu od 1 lutego 1983 r. do 15 lipca 1983 r. jako czas pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa
• 28 czerwca 2017 r. – decyzja obniżająca rentę inwalidzką
• 12 lipca 2017 r. – złożenie odwołania od decyzji do Sądu Okręgowego w Warszawie przez pana Wojciecha
• 17 grudnia 2018 r. – rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego w Warszawie – sprawa pana Wojciecha zostaje przekazana do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Lublinie
• 15 maja 2019 r. – rozprawa przed Sądem Okręgowym w Lublinie

Z opinią przyjaciela sądu HFPC można zapoznać się tutaj.