Sąd oddalił powództwo starosty przeciwko dziennikarzowi „Wspólnoty Łęczyńskiej”. HFPC zwraca uwagę na problem SLAPP-ów

Pozew za artykuły na temat „fikcyjnego lokatora”

Dziennikarz „Wspólnoty Łęczyńskiej”, Kamil Kulig, w serii artykułów zarzucił przedstawicielowi lokalnej władzy, że przed wyborami samorządowymi w 2018 r. fikcyjnie zameldował w swoim domu znanego, byłego piłkarza, by umożliwić mu kandydowanie w wyborach do rady powiatu (zgodnie z Kodeksem wyborczym kandydatem do rady może być jedynie osoba stale zamieszkującego na terenie danego powiatu). Sprawa wyszła na jaw w związku z  kontrolą opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Gdy gmina skierowała pismo wzywające do uiszczeniu płatności w związku z zameldowaniem nowego lokatora, starosta zaprzeczył, by były piłkarz u niego mieszkał. Finalnie w sierpniu 2021 wojewoda lubelski wydał zarządzenie zastępcze stwierdzające wygaśniecie mandatu radnego z uwagi na brak stałego zamieszkania na obszarze powiatu w dniu wyborów. W kwietniu 2022 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie prawomocnie oddalił skargę na zarządzenie wojewody i były piłkarz ostatecznie stracił mandat.

W odpowiedzi na serie artykułów starosta łęczyński, Krzysztof Niewiadomski, na początku 2021 r. pozwał dziennikarza „Wspólnoty”, zarzucając, że publikacje i cytowane w nich wypowiedzi radnych godzą w jego dobre imię.  W pozwie zażądał zasądzenia 10 tyś zł na cele charytatywne  oraz publikacji przeprosin na całej pierwszej stronie tygodnika.

Obywatele mają prawo dowiedzieć się informacji, które pozwalają na ocenę osób pełniących funkcje publiczne

W dniu 10 listopada 2022 r. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił powództwo i zasądził 3617 zł na rzecz dziennikarza tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego. Jak podaje „Tuba Łęcznej” oraz „Dziennik Wschodni”, w ustnym uzasadnieniu sąd wskazał, że materiały prasowe dotyczyły istotnej sprawy: kwestii prawidłowości wyboru radnego oraz sprawowania przez niego mandatu jako przedstawiciela lokalnej społeczności.  Sąd podkreślił, że redaktor „Wspólnoty Łęczyńskiej” zachował należytą staranność i rzetelność przy gromadzeniu materiału, a  przygotowane artykuły opierał na faktach. Sąd zauważył również, realizacja prawa społeczeństwa do informacji polega na tym, że przeciętny obywatel ma prawo dowiedzieć się z materiału prasowego informacji takich, które pozwalają na ocenę osób pełniących funkcje publiczne, a  przedstawiciele władzy powinni liczyć się ze zwiększonym zainteresowaniem prasy, tym samym krytyczną oceną ich działań. Wyrok jest nieprawomocny.

Opinia HFPC: władza próbująca wymusić zaprzestanie krytyki poprzez działania prawne to strategia SLAPP

W przedłożonej opinii przyjaciela sądu zwróciliśmy uwagę na konieczność oceny stanu faktycznego sprawy w kontekście zastosowania strategii SLAPP, czyli tzw. strategicznych działań prawnych zmierzających do stłumienia debaty publicznej (ang. Strategic Lawsuit Against Public Participation). Termin ten ukuty został w Stanach Zjednoczonych jeszcze w latach ’80 ubiegłego wieku, jednak niedawno stał się on obiektem wzmożonego zainteresowania także w Europie, dzięki czemu w kwietniu 2022 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt dyrektywy mającej na celu zapewnienie ochrony dziennikarzom i aktywistkom przed tego typu działaniami. W ramach Koalicji Przeciw SLAPP w Europie (CASE), HFPC wraz innymi organizacjami społecznymi utworzyły polską grupę roboczą zajmująca się problemem działań prawnych typu SLAPP.

W przedstawionej opinii HFPC zwróciła uwagę , że SLAPP to forma swego rodzaju odwetu w postaci wzmożonych działań prawnych wymierzonych w dziennikarzy, sygnalistów, pracowników naukowych czy organizacje pozarządowe, stosowana, gdy podmioty te nagłaśniają nieprawidłowości związane z funkcjonowaniem instytucji lub osób związanych z szeroko rozumianym kręgiem władzy albo też wpływowych osób prywatnych. Celem tego rodzaju działań jest wymuszenie zaprzestania krytyki poprzez zastraszenie oraz zaangażowanie przeciwnika w spór prawny z jednostką dysponującą większymi zasobami, w tym, nierzadko, mającą oparcie w strukturach władzy. Innymi słowy, istotą SLAPPu jest przeniesienie dyskusji politycznej na poziom prawny w celu uciszenia krytyki, przy czym kwestia samego rezultatu procesu często ma charakter drugorzędny.

Opinia HFPC do pobrania

Opinia HFPC została przygotowana w ramach pomocy prawnej dla dziennikarzy i dziennikarek wspieranej przez Globalny Fundusz Obrony Mediów UNESCO (Global Media Defence Fund)