„Wyrok w Strasburgu to nie koniec!” – raport na temat wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Helsińska Fundacja Praw Człowieka opublikowała raport na temat wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka pt. „Wyrok w Strasburgu to nie koniec!”. W publikacji zaprezentowano wiele wyroków ETPC, które dotyczą spraw istotnych dla wolności i praw człowieka.

Organy międzynarodowe, w tym organy sądowe: Europejski Trybunał Praw Człowieka i Trybunał Sprawiedliwości UE aktualnie odgrywają szczególną rolę w zapewnieniu jednostkom skutecznej ochrony.

System Rady Europy, z Europejskim Trybunałem Praw Człowieka na czele, ma wyjątkowe znaczenie w budowaniu standardów ochrony praw człowieka w Europie. 19 stycznia br. minęło 25 lat  od momentu ratyfikacji przez Polskę Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, na mocy której ETPC został powołany. W ciągu ćwierćwiecza, możliwość składania skargi do Trybunału na stałe wpisała się zarówno w system prawny, jak i w świadomość obywateli. Świadczy o tym liczba wpływających do Trybunału skarg oraz orzeczeń ETPC w sprawach polskich.

• 1145 wyroków ETPC dotyczących Polski
• 958 wyroków, w których Trybunał stwierdził naruszenie Konwencji
• 130 postępowań dotyczących Polski i innych państw Rady Europy, w których HFPC zwracała się do ETPC
• 70 skarg HFPC złożonych do ETPC w sprawach dotyczących Polski
• 31 opinii przyjaciela sądu HFPC złożonych w polskich sprawach przed Trybunałem
• 20 razy HFPC występowała do Komitetu Ministrów w sprawie wykonywania wyroków ETPC przez Polskę

W raporcie przygotowanym przez HFPC zawarto analizę wykonywania poszczególnych wyroków, uwzględniając każdorazowo kalendarium działań podejmowanych przez Rząd RP oraz Komitet Ministrów Rady Europy, który nadzoruje proces implementacji orzeczenia przez władze krajowe. Szczególną uwagę poświęcono  realizacji strasburskich orzeczeń w zakresie zakazu tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania; prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego; prawa do rzetelnego postępowania sądowego; prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego oraz wolności słowa.  Ponadto, raport prezentuje przykłady interwencji HFPC, która regularnie korzysta z możliwości składania stanowisk w sprawach, na podstawie artykułu 9. Regulaminu postępowania przed Komitetem Ministrów Rady Europy.

Streszczenie:

• Wiele orzeczeń Trybunału, które zapadły w sprawach polskich, wymusza lub wymusiło na władzach krajowych zmiany prawa lub zmianę praktyki orzeczniczej.
• Łącznie, Komitet Ministrów nadzorował wykonanie orzeczeń w 1652 sprawach przeciwko Polsce, z których 1532 zostało już uznane za wykonane.
• Często proces wprowadzania zmian legislacyjnych w następstwie wyroku Trybunału jest długotrwały – trwa nawet ponad pięć lat.
• Aktualnie przed Komitetem Ministrów Rady Europy jest m.in. sprawa Beller przeciwko Polsce, dotycząca przewlekłości postępowania administracyjnego, w której wyrok zapadł 13 lat temu i wciąż nie może on być uznany za wykonany.
• Szczególną rolę w postępowaniu przed Komitetem odgrywają organizacje pozarządowe, które mają prawo składać swoje obserwacje na temat zmian wprowadzanych na poziomie krajowym.
• W sprawach polskich najbardziej aktywna w postępowaniu przed Komitetem jest Helsińska Fundacja Praw Człowieka oraz Naczelna Rada Adwokacka.
• W ostatnim czasie społeczeństwo obywatelskie aktywnie zabiera głos w sprawie wykonania wyroku w sprawie P. i S. przeciwko Polsce, która dotyczyła zapewnienia efektywnego dostępu do legalnej aborcji w przypadku, gdy do zapłodnienia doszło wskutek czynu zabronionego.
• Wciąż Komitet Ministrów Rady Europy uznaje za niewykonane wiele wyroków przeciwko Polsce, które dotyczą ważnych aspektów ochrony praw człowieka, tj. wolności osobistej, zakazu tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, wolności słowa czy też prawa do rzetelnego postępowania sądowego.
• Zasadne jest wzmocnienie w Polsce na poziomie instytucjonalnym procesu wykonywania wyroków ETPC. W ocenie Fundacji pełnej implementacji wyroków nie służy brak powołania przez obecny Parlament Podkomisji Stałej ds. Wykonywania Wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
• Pozytywnym przykładem zaangażowania parlamentu w proces wykonywania wyroków jest senacki projekt nowelizacji ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, który powstał w odpowiedzi na petycję HFPC dotyczącą implementacji wyroku Grabowski przeciwko Polsce.

Pobierz raport.