Domy pomocy społecznej w dobie pandemii. Doświadczenia, potrzeby, wyzwania – opracowanie HFPC
Fundacja przygotowała raport na temat funkcjonowania domów pomocy społecznej (DPS) w okresie pandemii COVID-19. Opracowanie pokazuje, że nie udało się zaspokoić wszystkie potrzeby i sprostać wszystkim problemom, z którymi zderzyły się DPS, a wprowadzane restrykcje doprowadziły do niepokojącego ograniczania praw mieszkańców i mieszkanek.
W Polsce funkcjonują 824 domy pomocy społecznej (DPS) prowadzone przez samorządy, w których mieszka 80 tys. osób. Głównie są to osoby starsze oraz osoby z niepełnosprawnościami. Na przełomie marca i kwietnia 2020 r., czyli w pierwszych tygodniach rozwoju epidemii w Polsce, krajowe media przekazywały alarmujące informacje o kolejnych DPS, w których dochodziło do zakażeń wśród mieszkańców oraz personelu. Niektóre placówki były obejmowane kwarantanną, a pozostały wewnątrz personel miał poważne trudności w zapewnieniu należytej opieki.
HFPC zdecydowała się zwrócić do władz kilkudziesięciu samorządów powiatowych (lub miast na prawach powiatu), które prowadzą domy pomocy społecznej z pytaniami dotyczącymi tego, w jaki sposób poradziły sobie z wyzwaniami, które spowodował rozprzestrzeniający się koronawirus. Fundacja chciała zgromadzić dobre praktyki przyjęte przez samorządy i domy pomocy społecznej oraz problemy, trudności i potrzeby, które nadal czekają na rozwiązanie.
Dalsze potrzeby, dalsze problemy w domach pomocy społecznej
Zebrane informacje pokazują, że chociaż domy pomocy społecznej, samorządy i władze publiczne podjęły działania związane z rozprzestrzenianiem się koronawirusa, to nie oznacza jednak, że udało się zaspokoić wszystkie potrzeby i sprostać wszystkim problemom.
Niemal wszystkie samorządy wskazały na konieczność udzielania dalszego wsparcia, szczególnie finansowego i rzeczowego, oraz intensyfikację działań na rzecz ochrony mieszkańców DPS. Z tego względu konieczne jest dopracowanie istniejących procedur przeciwdziałania COVID w DPS, a także procedur na wypadek zakażenia mieszkańców lub pracowników. Istotną rolę ma również zagwarantowanie łatwego dostępu do testów na obecność koronawirusa dla personelu i mieszkańców placówek, a obecnie w skali kraju istnieją w tym zakresie rozbieżności.
Ogromnym wyzwaniem było, a także będzie w dobie postępujących wzrostów zakażeń, zapewnienie właściwej opieki mieszkańcom i mieszkankom DPS wobec braków kadrowych placówek. Pandemia obnażyła długofalowe zaniedbania w zakresie zagwarantowania odpowiedniej liczebności personelu opiekuńczego i pielęgniarskiego w DPS. Dlatego samorządy postulują konieczność dofinansowania wynagrodzeń tych grup zawodowych, a także wprowadzenie rozwiązań legislacyjnych, które ułatwią rekrutację nowych osób do kadry DPS w dobie rozwijającej się pandemii.
Poważne ograniczenia praw mieszkańców DPS
Pandemia doprowadziła również do znacznych zmian w funkcjonowaniu mieszkańców i mieszkanek DPS. Wprowadzane restrykcje doprowadziły do ograniczenia praw tych osób, w szczególności w zakresie prawa do utrzymywania kontaktów z bliskimi i światem zewnętrznym. Warto przypomnieć, że sam fakt przebywania w tego typu placówkach nie może pozbawiać możliwości korzystania z tych praw, a wszelkie ograniczenia powinny mieć charakter proporcjonalny.
Za niepokojące należy uznać wszelkie sygnały dotyczące trudności w dostępie do opieki medycznej mieszkańców placówek, ponieważ może wiązać się to z zagrożeniem zdrowia, a nawet życia tych osób. Jeden z samorządów wskazał, że pogotowie ratunkowe zignorowało zgłoszenie o pogarszającym się stanie mieszkańca, a lekarze podstawowej opieki zdrowotnej i pielęgniarki odmawiali przyjazdu na wizyty domowe do DPS. Dodatkowo odwołanych zostało wiele wizyt i planowanych zabiegów medycznych, na które czekali mieszkańcy DPS.
Rekomendacje
W raporcie przedstawiono szereg rekomendacji. Dotyczą one m.in. potrzeby dopracowania lub wprowadzenia przejrzystych procedur odnoszących się do funkcjonowania placówek, personelu i mieszkańców, które pozwolą na indywidualizację podejścia w domach. W obliczu wstrzymania przyjęć nowych osób przez cześć DPS ważne jest wypracowanie takich rozwiązań, które nie pozbawią tych osób niezbędnego wsparcia. Jednak w niektórych przypadkach niezbędne jest wprowadzenie zmian legislacyjnych dotyczących np. systemu pracy kadry DPS czy zwiększenia ich wynagrodzeń.
„Jednym z wyzwań, które pojawiło się w związku z wybuchem pandemii COVID-19, było zapewnienie bezpieczeństwa osobom przebywających w domach pomocy społecznej. Mieszkańcom tych placówek należne jest szczególne wsparcie ze strony władz publicznych oraz troska o poszanowanie praw tych osób. Jednak obecna sytuacja pokazuje, że właściwym kierunkiem systemowych zmian powinno być odchodzenie od instytucjonalnych form opieki na rzecz zapewnienia wsparcia w środowisku lokalnym oraz rozwijania mieszkalnictwa wspomaganego, zapewniającego pomoc dla małych grup osób, które tego wsparcia potrzebują” – mówi adw. Jarosław Jagura, prawnik HFPC.
Czytaj dalej: najważniejsze rekomendacje Raportu
Rekomendacje dotyczące procedur i funkcjonowania placówek oraz personelu i mieszkańców
— Wprowadzenie przejrzystych procedur:
– przeciwdziałania COVID w DPS, które pozwolą na indywidualizację podejścia w placówkach,
– na wypadek wystąpienia zakażenia wśród mieszkańców lub personelu, konieczności ewakuacji i umieszczania zakażonych mieszkańców w izolatoriach lub szpitalach, jeśli nie ma możliwości odizolowania ich na terenie DPS,
– przyjmowania nowych mieszkańców do DPS,
– przeprowadzania testów u mieszkańców i kadry DPS, zakładających łatwy dostęp do testowaniaPrzegląd restrykcji wpływających na funkcjonowanie i prawa mieszkańców DPS pod kątem ich proporcjonalności i zasadności.
— Zapewnienie dostępu do opieki zdrowotnej dla mieszkańców DPS.
— Zagwarantowanie dostępu do szczepień przeciwko koronawirusowi dla mieszkańców i całego personelu DPS (w razie powstania szczepionki).
— Zwiększenie wynagrodzeń personelu, w szczególności pielęgniarek i pielęgniarzy zatrudnionych w DPS.
— Stworzenie bazy osób, które w razie potrzeby będą w stanie wesprzeć lub zastąpić personel w razie wystąpienia zachorowań w DPS lub objęcia domu kwarantanną.
— Specjalistyczne szkolenia dla personelu w zakresie przeciwdziałania COVID.
— Dalsze zaspokajanie potrzeb DPS w zakresie środków ochrony indywidualnej raz niezbędnego sprzętu.
— Konieczność zwiększenia nakładów finansowych na placówki.
Rekomendacje dotyczące potrzeby rozważenia zmian legislacyjnych
— Uregulowanie systemu pracy rotacyjnej, pozostawania pracownika w miejscu pracy np. w razie objęcia DPS kwarantanną.
— Uregulowanie ograniczenia wykonywania pracy do jednej placówki (w tym rekompensaty finansowe dla personelu, który rezygnuje z pracy w innych miejscach).
— Zmiany w przepisach przewidujące zwiększenie wynagrodzeń personelu.
— Obniżenie wymogów co do przygotowania zawodowego dla kadry placówek oraz ułatwienie zatrudniania nowego personelu (w tym spoza UE) wobec znaczących braków kadrowych.
— Zwiększenie uprawnień opiekunom medycznym wobec braku personelu medycznego.
— Zmiany w zasadach funkcjonowania i finansowania opieki pielęgniarskiej w DPS.
— Uproszczenie procedur zamawiania środków ochrony indywidualnej i zakupu niezbędnego sprzętu, w tym umożliwienie dokonywania wspólnych zakupów przez kilka placówek.
— Ułatwienie zwiększania dotacji dla placówek prowadzonych przez organizacje prywatne na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego.
— Wprowadzenie rozwiązań niwelujących potencjalny wzrost opłat za pobyt w DPS.
Opracowanie zostało zrealizowane w ramach grantu Funduszu Obywatelskiego „Bezpieczeństwo a wolność. Prawa człowieka w czasie pandemii”, zarządzanego przez Fundację dla Polski.
Do pobrania:
Autor: Jarosław Jagura
Konsultacja: dr Piotr Kładoczny, dr Katarzyna Wiśniewska
Warszawa, listopad 2020
Czytaj więcej:
Nasza strona internetowa używa plików cookies (tzw. ciasteczka) w celach statystycznych, reklamowych oraz funkcjonalnych. Dzięki nim możemy indywidualnie dostosować stronę do twoich potrzeb. Każdy może zaakceptować pliki cookies albo ma możliwość wyłączenia ich w przeglądarce, dzięki czemu nie będą zbierane żadne informacje.