< Publikacje programów

Wzmocnienie praw procesowych w postępowaniu karnym

Niezbędne jest podjęcie działań legislacyjnych, które doprowadzą do implementacji unijnej dyrektywy o prawie dostępu do obrońcy w postępowaniu karnym – wynika z badań przeprowadzonych przez HFPC, które zostały podsumowane w publikacji Wzmocnienie praw procesowych w postępowaniu karnym. 

Prawo do obrońcy na poziomie prawa Unii Europejskiej reguluje dyrektywa z 2013 r. Przewiduje ona m.in. wymóg poufności kontaktu z obrońcą, dostęp do obrońcy od pierwszych czynności procesowych (m.in. przed pierwszym przesłuchaniem). Dyrektywa powinna być implementowana do 27 listopada 2016 roku, jednak Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało  HFPC, że nie ma potrzeby jej wdrażania, ponieważ obecnie polskie prawo spełnia wymogi  tych regulacji. Mimo to Ministerstwo Sprawiedliwości w marcu 2016 r. wpisało do wykazu prac legislacyjnych projekt ustawy mającej implementować dyrektywę, jednak w lutym 2017 r. projekt ten został wycofany. Tymczasem już w 2014 r. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego działająca przy Ministrze Sprawiedliwości wskazywała , że zmiana polskiego prawa może okazać się niezbędna.

Dyrektywa przewiduje możliwość ograniczenia prawa do obrońcy jeśli spełnione są precyzyjnie określone warunki. Ograniczenie takie musi przybrać formę uzasadnionej decyzji, którą można następnie zaskarżyć. Tymczasem polski kodeks postępowania karnego nie przewiduje takich procedur, powodując, że nawet jeśli dojdzie do faktycznego ograniczenia prawa do obrońcy, wówczas nie ma możliwości zweryfikowania tej decyzji.

Z badań przeprowadzonych przez HFPC wynika, że implementacja dyrektywy do polskiego porządku prawnego jest niezbędna. Wielokrotnie na problemy z rzeczywistym dostępem do obrońcy bezpośrednio po zatrzymaniu wskazywał samorząd adwokacki, ale również organy międzynarodowe. O wdrożenie przepisów unijnych apelował również Rzecznik Praw Obywatelskich . O naruszeniu prawa do obrony w sprawach przeciwko Polsce orzekał również kilkukrotnie Europejski Trybunał Praw Człowieka (m.in. sprawa Płonka przeciwko Polsce).  Jednocześnie implementacja dyrektywy wymagać będzie podjęcia działań organizacyjnych  (np. zapewnienia, aby na posterunkach policji możliwy był poufny kontakt zatrzymanego z obrońcą). Istotną rolę w zapewnieniu, że dyrektywa będzie w Polsce implementowana będzie odgrywało również szkolenie sędziów, prokuratorów, policjantów oraz adwokatów i radców prawnych.

Autorka: dr Barbara Grabowska-Moroz, konsultacja: Piotr Kładoczny, Piotr Kubaszewski

Data wydania: kwiecień 2018 r.

Pobierz