Prawa osób pozbawionych wolności w dobie koronawirusa – HFPC pisze do Centralnego Zarządu Służby Więziennej

♦ Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróciła się do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z wystąpieniem na temat praw osób pozbawionych wolności w czasie walki z pandemią koronawirusa.

♦ Według doniesień medialnych i informacji przekazywanych Fundacji przez osadzonych w jednostkach penitencjarnych i ich rodziny, warunki pozbawienia wolności w dobie COVID-19 są bardzo trudne. 

♦ W wystąpieniu HFPC zwróciła uwagę na standardy strasburskie dotyczące obowiązku humanitarnego traktowania, ochrony zdrowia oraz prawa do prywatności.

W Polsce funkcjonuje ponad 170 zakładów karnych, aresztów śledczych i oddziałów zewnętrznych, w których przebywa ponad 74 tys. osób. Kilkanaście dni temu Helsińska Fundacja Praw Człowieka zaprezentowała opracowanie danych ukazujące sytuację osób pozbawionych wolności w związku z obowiązującym stanem epidemii. Jak wynika ze zgromadzonych informacji, praktycznie wszystkie jednostki penitencjarne wdrożyły ograniczenia w związku z pandemią koronawirusa. Większość jednostek penitencjarnych dla zrekompensowania wprowadzonych ograniczeń, zadeklarowały poszerzenie możliwości utrzymywania kontaktu osadzonych z bliskimi za pośrednictwem komunikacji telefonicznej lub internetowej. Warto również wspomnieć, że osadzeni w 15 jednostkach penitencjarnych zostali zaangażowani do udziału w akcji szycia maseczek ochronnych.

Listy więźniów

W ostatnich tygodniach do Fundacji wpłynęło wiele listów i e-maili, w których wskazywano na naruszenia praw osób pozbawionych wolności. Pośród najczęstszych zarzutów pojawiała się przede wszystkim kwestia dostępu do środków higienicznych oraz sanitarnych, a także ciepłej wody. Inne skargi dotyczyły także możliwości nawiązania kontaktu z rodziną, braku dezynfekcji miejsc odwiedzanych przez duże grupy więźniów (np. budek telefonicznych) oraz nieprzestrzegania zasad związanych ze sterylnością i bezpieczeństwem zdrowotnym więźniów przez funkcjonariuszy.

Wystąpienie do CZSW

Mając na uwadze doniesienia medialne, a także informacje przekazywane Fundacji przez więźniów i ich rodziny, Helsińska Fundacja Praw Człowieka jako organizacja pozarządową, której statutowym celem jest ochrona praw człowieka, zwróciła się do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z pismem, w którym zapytała o obecną sytuację osadzonych, jak również funkcjonariuszy Służby Więziennej.

W przesłanym wystąpieniu HFPC pyta przede wszystkim o bezpieczeństwo sanitarne i higieniczne zarówno osadzonym, jak i funkcjonariuszów Służby Więziennej, a także procedurę działania w sytuacji wystąpienia charakterystycznych dla koronawirusa objawów oraz sposób przeprowadzania kwarantanny dla osób, które zgłaszają objawy. Fundacja poruszyła również kwestię przyjmowania do jednostek penitencjarnych osób mających zostać pozbawionych wolności oraz problematykę związaną z posiedzeniami w sprawach należących do właściwości sądów penitencjarnych.

Obowiązki państwa

W piśmie do CZSW Fundacja zwróciła szczególną uwagę na potrzebę ochrony godności ludzkiej. HFPC poczyniła kilka systemowych uwag na temat gwarancji wynikających z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, a w szczególności z art. 3 i 8 EKPCz. Jednocześnie zaprezentowano zalecenia Komitetu Przeciwdziałania Torturom oraz Światowej Organizacji Zdrowia dotyczące osób osadzonych, a także ich praw i wolności w dobie pandemii koronawiusa.

„Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, art. 3 Konwencji nakłada na państwo obowiązek ochrony zdrowia i dbania o dobro osadzonych oraz zapewnienia im, z uwzględnieniem praktycznych wymagań pozbawienia wolności, odpowiedniej opieki zdrowotnej” – mówi Piotr Kubaszewski, koordynator Programu Interwencji Prawnej. „Konwencja nie gwarantuje powszechnego prawa do ochrony zdrowia, natomiast w sytuacji szczególnego podporządkowania państwu, Konwencja rodzi specyficzną odpowiedzialność władz publicznych także ze względu na stan zdrowia osadzonych” – dodaje prawnik HFPC.

W wystąpieniu zwrócono również uwagę na art. 8 Konwencji, w którym określono prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. W rozumieniu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka sfera życia prywatnego jednostki rozumiana jest dość szeroko. Zaliczono do niej między innymi życie prywatne, życie rodzinne czy korespondencję. Należy jednak podkreślić, że prawo to może podlegać ograniczeniom.

„Konwencja obliguje państwo do zapewnienia poszanowania chronionych praw w sposób efektywny” – wskazuje Julia Gerlich, prawniczka Programu Interwencji Prawnej. „Samo zawieszenie więźniom widzeń nie stanowi naruszenia art. 8 Konwencji, należy jednak podkreślić, że ograniczenia nie powinny przyjmować charakteru bezwzględnego. Jeżeli przeprowadzenie widzeń jest niemożliwe ze względu na sytuację panującą na świecie, należy udostępnić osadzonym inne możliwości komunikacji z bliskimi pozwalające na realizację tego prawa” – dodaje prawniczka HFPC.

Interwencja została zrealizowana w ramach grantu Funduszu Obywatelskiego „Bezpieczeństwo a wolność. Prawa człowieka w czasie pandemii”, zarządzanego przez Fundację dla Polski.

Do pobrania:

• Interwencja HFPC 

Zobacz powiązane:

• Prawa osób pozbawionych wolności w dobie koronawirusa. Opracowanie HFPC
• Dostęp do sądu w dobie pandemii. Opracowanie HFPC