Wyrok ETPC – udział „sędziów grudniowych” w składzie orzekającym Trybunału Konstytucyjnego stanowi naruszenie art. 6 § 1 Konwencji

Sprawa Xero Flor w Polsce sp. z o.o. przeciwko Polsce dotyczyła m.in. zarzutu skarżącej spółki, że w składzie orzekającym Trybunału Konstytucyjnego rozpatrującym jej skargę konstytucyjną, uczestniczył M. M., który nie został prawidłowo wybrany na stanowisko sędziego TK. Spółka podniosła, iż taka sytuacja narusza jej prawo do rozpoznania sprawy przez sąd ustanowiony ustawą wynikające z art. 6 EKPC.

W dniu 7 maja 2021 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok stwierdzający, że w sprawie doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

W pierwszej kolejności Trybunał stwierdził, że postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym było bezpośrednio decydujące dla praw cywilnych podnoszonych przez spółkę Xero Flor w Polsce sp. z o.o. Z tego powodu, art. 6 ust. 1 Konwencji miał zastosowanie do oceny postępowania przed TK w tej sprawie.

Nieprawidłowy wybór sędziego narusza prawo do sądu

ETPC stwierdził, że Sejm RP VIII kadencji oraz Prezydent RP naruszyli fundamentalną zasadę wyborów sędziów TK. Sejm RP VIII kadencji dokonał wyboru trzech osób (w tym M.M.) na stanowiska sędziów TK, które były już obsadzone przez sędziów wybranych przez Sejm poprzedniej kadencji. Natomiast Prezydent RP odmówił odebrania przysięgi od trzech sędziów wybranych przez Sejm poprzedniej kadencji, a następnie przyjął przysięgę od tzw. „sędziów grudniowych”. W konsekwencji Trybunał orzekł, że poprzez udział w postępowaniu przed TK jednego z „sędziów grudniowych” – M.M., Xero Flor w Polsce sp. z o.o. została pozbawiona prawa do rozpoznania sprawy przez sąd ustanowiony ustawą. ETPC dodał również, iż wybór M.M. został wypaczony ciężkimi nieprawidłowościami przez co narusza samą istotę tego prawa.

Mając powyższe na uwadze, ETPC orzekł, iż w sprawie Xero Flor w Polsce sp. z o.o. przeciwko Polsce doszło do naruszenia prawa do rozpoznania sprawy przez sąd ustanowiony ustawą. ETPC stwierdził również naruszenie art. 6 ust. 1 EKPC w zakresie, w jakim przepis ten gwarantuje prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy, ponieważ sądy orzekające w sprawie skarżącej spółki nie uzasadniły należycie odmowy zadania pytania prawnego do TK pomimo wniosku spółki.

Opinia przyjaciela sądu HFPC

Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyła w tej sprawie opinię przyjaciela sądu, w której podkreśliła znaczenie skargi konstytucyjnej dla ochrony wolności i praw jednostki. Fundacja wskazała, że choć w skardze można zarzucać jedynie niekonstytucyjność przepisu prawnego, a nie np. wyroku sądowego, a ponadto wyrok TK nie prowadzi do automatycznego uchylenia ostatecznego orzeczenia sądu wydanego w sprawie skarżącego, to jednak skarga może mieć istotne znaczenie dla jednostki. Ponadto, skarga umożliwia wznowienie postępowania sądowego i dochodzenie odszkodowania z tytułu szkód wyrządzonych przez wydanie niekonstytucyjnego aktu prawnego. Niekiedy jej złożenie jest także konieczne przed zwróceniem się ze skargą do ETPC.

HFPC przedstawiła też przebieg kryzysu konstytucyjnego wokół TK. W swojej opinii Fundacja wskazała, że choć żaden z wyroków TK nie unieważnił wprost wyboru trzech osób (w tym M.M.) na stanowiska sędziów TK (gdyż Trybunał nie ma kompetencji do badania tego rodzaju uchwał Sejmu), to jednak logiczną konsekwencją wyroków Trybunału jest to, że osoby te nie zostały wybrane skutecznie. Zostały one bowiem wybrane na miejsca zajęte przez legalnie wybranych sędziów, a to jest niedopuszczalne. Sejm nie ma także kompetencji do unieważniania wyboru dokonanego przez Sejm poprzedniej kadencji.

HFPC zwróciła uwagę, że nieprawidłowości w wyborze trzech osób dostrzegane są w doktrynie, orzecznictwie sądowym, a także przez Rzecznika Praw Obywatelskich, który regularnie składa wnioski wyłączenie ze składu orzekającego TK wadliwie wybranych osób. Co więcej, także niektóre organy międzynarodowe, w tym Komisja Europejska i Specjalny Sprawozdawca ONZ ds. niezależności sędziów i prawników, wskazują, że osoby te nie zostały legalnie wybrane i nie powinny uczestniczyć w rozstrzyganiu spraw.

Do pobrania:

Powiązane sprawy:

07.05.2021