Brutalność Policji. Interwencje Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka

W ostatnim czasie opinią publiczną wstrząsnęło wiele spraw dotyczących brutalności Policji. Dzieje się to kilka lat po bulwersującej sprawie śmierci Igora Stachowiaka, który w 2016 r. zmarł po użyciu wobec niego paralizatora podczas policyjnej interwencji. 

Problem nadmiernego użycia siły podczas policyjnej interwencji nie jest nowy. Od kilku lat obserwowany jest wzrost brutalności policji, pomimo wydania specjalnej instrukcji, jak należy przeprowadzać interwencję wobec osób zachowujących się tak, jakby były pod wpływem narkotyków lub miały zaburzenia psychiczne. Pojawił się w niej między innymi nakaz wezwania na miejsce karetki i zakaz duszenia: „podczas interwencji bezwzględnie zakazane powinno być uciskanie szyi, klatki piersiowej, brzucha i pleców, gdyż wtedy dochodzi do ograniczenia możliwości oddychania ze wszystkimi tego skutkami”.

Użycie siły musi być proporcjonalne do zagrożenia

Helsińska Fundacja Praw Człowieka uważnie analizuje każdą sprawę, w której mogło dojść do przekroczenia uprawnień. Nasi prawnicy podkreślają, że pozbawienie wolności przez funkcjonariuszy państwowych wiąże się z przejęciem przez nich odpowiedzialności za życie i integralność fizyczną danej osoby. W przypadku śmierci osoby pozbawionej wolności (także faktycznie pozbawionej wolności w trakcie interwencji policyjnej), władze mają obowiązek niezwłocznie wszcząć z urzędu efektywne postępowanie karne, czyli takie, które pozwala ustalić przebieg wypadków i – ewentualnie – oskarżyć i ukarać osoby odpowiedzialne za bezprawne pozbawienie życia.

Nierzetelne śledztwo w sprawie śmierci po policyjnej interwencji może doprowadzić do naruszenia prawa do życia, gwarantowanego w art. 2 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

We wrześniu 2021 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie Kuchta i Mętel p. Polsce, w którym stwierdził, że w sprawie pobicia dwóch mężczyzn przez funkcjonariuszy policji w trakcie interwencji doszło do naruszenia zakazu tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania (art. 3 EKPC). ETPC, odnosząc się do naruszenia zakazu tortur i nieludzkiego traktowania, przypomniał, że art. 3 EKPC nie zakazuje użycia siły w celu dokonania zgodnego z prawem zatrzymania, jednak musi być ona proporcjonalna do zagrożenia i to na władzach spoczywa obowiązek wykazania, że tak właśnie było.

Badania pokazują skalę problemu

Sami policjanci zauważają w swoich działaniach problem nadmiernego użycia siły. Wynika to z raportu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 2015 r., w którym aż 45% policjantów przyznało, że brali udział w interwencjach, gdzie działanie niektórych funkcjonariuszy mogło być postrzegane jako przejaw nieuzasadnionej agresji. Prawie 13% badanych stwierdziło, że do takich sytuacji dochodziło w co najmniej 1/5 ostatnich 100 interwencji.

HFPC zbadała również, czy adwokaci w swojej praktyce spotykają się z przypadkami brutalności policji. Wszyscy ankietowani potwierdzili, że mieli klientów skarżących się na złe potraktowanie przez policjantów, które naruszało zakaz tortur ujęty w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Adwokaci zgodnie wskazywali, że podstawowymi problemami prowadzenia takich spraw jest trudność w udowodnieniu, że policja dopuściła się przemocy, ale także tego typu zarzuty są lekceważone zarówno przez policję, jak i organy ścigania.

Poniżej znajduje się lista ostatnich działań Fundacji Helsińskiej w sprawach dotyczących brutalności Policji i materiały analityczne.

Do pobrania:

• Złe traktowanie osób podejrzanych i zatrzymanych przez funkcjonariuszy policji. Raport HFPC z badania ankietowego przeprowadzonego wśród adwokatów, 2018
• Prawa osób pozbawionych wolności. Podstawowe problemy prawne i praktyczne – raport HFPC
• Brutalność policji oczami funkcjonariuszy – raport MSWiA z 2015 roku
• Wiem, że… | Nagrywanie czynności służbowych policjantów
• Wiem, że… | Środki przymusu bezpośredniego
• Wiem, że… | Mandaty

Zobacz powiązane:

• Wrocław, Kielce, Zakopane – HFPC interweniuje w kolejnych sprawach dotyczących brutalności Policji
• Śmierć Dmytra Nykyforenko musi zostać wyjaśniona. Konsorcjum migracyjne z apelem do Ministra Sprawiedliwości
• HFPC interweniuje w sprawie śmierci na izbie wytrzeźwień
• Polska przegrywa przed ETPC w sprawie brutalności Policji
• Nie tylko Lubin. HFPC w sprawie śmierci po interwencji policji w Krotoszynie
• Mężczyzna z Lubina zmarł po interwencji policyjnej. HFPC interweniuje
• Systemowy problem z odpowiedzialnością za przemoc Policji. Wystąpienie HFPC do Komitetu Ministrów Rady Europy
• Przemoc polskiej policji – HFPC składa opinię przyjaciela sądu do Trybunału w Strasburgu
• CPT publikuje raport o torturach w Polsce
• Zatrzymania i nadużycie siły: HFPC pisze do Komendanta Głównego Policji w sprawie protestów po wyroku TK
• HFPC interweniuje w sprawie działań Policji w Głogowie
• Kolejne przypadki nadużyć Policji wobec protestujących. HFPC kieruje interwencję do Komendanta Głównego Policji
• Użycie gazu wobec posłanki, otoczenie kordonem, masowe legitymowanie. Kolejna interwencja HFPC
• Interwencja HFPC w sprawie wydarzeń z 18 i 19 listopada 2020 r. w Warszawie
• 16-latek w kajdankach przez pomyłkę przy kupowaniu bułek. Interwencja HFPC
• Helsińska Fundacja Praw Człowieka interweniuje w sprawie wydarzeń w nocy z 22 na 23 października
• Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom alarmuje w raporcie o prawach osób zatrzymanych w Polsce