Monitoring systemu ochrony praw człowieka w Polsce
Helsińska Fundacja Praw Człowieka prowadzi monitoring systemu ochrony praw człowieka w Polsce. Monitoring ten obejmuje przygotowywanie raportów na temat prac kluczowych instytucji tego systemu (sądów, prokuratury, instytucji rzeczniczych i NGOs), a także opinii prawnych dotyczących zmian w prawie istotnych dla praw człowieka.
Rezultaty, w tym wypracowane rekomendacje przedstawione w raportach i prawniczych analizach, są wykorzystywane w działaniach na poziomie krajowym i międzynarodowych działaniach rzeczniczych dotyczących kryzysu praworządności w Polsce.
W projekt zaangażowani są eksperci HFPC, prawnicy, naukowcy, aktywiści i artyści filmowi, a także lokalne grupy obywatelskie.
Projekt realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.
Bez opieki? Dzieci uciekające przed wojną w Ukrainie – Debata Helsińska oraz raport
Rosyjska agresja na Ukrainę zmusiła do ucieczki do Polski setki tysięcy dzieci. Część z nich przybyła do naszego kraju z rodzicami. Wychowankom pieczy zastępczej towarzyszyli pracownicy ukraińskich domów dziecka. Jednocześnie, od pierwszych dni po wybuchu wojny docierały informacje o małoletnich przekraczających granicę z dalekimi krewnymi, znajomymi czy przypadkowo napotkanymi osobami.
To, kto powinien sprawować nad nimi opiekę – było początkowo niejasne. Brakowało systemu nadzoru nad ich bezpieczeństwem i dobrobytem.
Odpowiedzią na te problemy miała być zmiana specustawy ukraińskiej – w szczególności powołanie do życia przepisów dotyczących opiekunów tymczasowych oraz pieczy zastępczej dla niepełnoletnich obywateli i obywatelek Ukrainy. Jak to rozwiązanie prawne sprawdziło się w praktyce? Jakie wyzwania stanęły przed sądami rodzinnymi oraz instytucjami zajmującymi się pieczą nad małoletnimi? Jakie zagrożenia i luki prawne pojawiły się przy stosowaniu przepisów specustawy? Na te pytania HFPC szukała odpowiedzi w raporcie „Dzieci z pieczy zastępczej oraz małoletni bez opieki z Ukrainy: ocena ex-post regulacji i praktyki stosowania specustawy ukraińskiej” oraz podczas Debaty Helsińskiej, która odbyła się w listopadzie 2022.
Koszty „reformy”. Nowy raport HFPC poświęcony zmianom w wymiarze sprawiedliwości
HFPC przeanalizowała m.in. efektywność działania wymiaru sprawiedliwości, w tym czas oczekiwania przez strony procesowe na uzyskanie orzeczenia sądu. Od lat ten problem poruszany jest w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w polskich sprawach. ETPCz wielokrotnie stwierdzał naruszenie przez Polskę art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w zakresie, w jakim gwarantuje on prawo jednostki do rozpoznania jej sprawy w rozsądnym terminie.
Spłaszczenie struktury sądownictwa – chaos i zagrożenia dla niezależności
HFPC wniosła opinię do zaprezentowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości projektów ustaw zmieniających ustrój wymiaru sprawiedliwości, w której ostrzega przed zagrożeniami, które niesie ten projekt.
Najistotniejszą zmianą przewidzianą w projekcie jest zastąpienie trzech szczebli sądownictwa dwoma. W efekcie wejścia w życie tych zmian sądy rejonowe i okręgowe zostaną zastąpione przez nowe sądy okręgowe z oddziałami mieszczącymi się w budynkach sądów rejonowych. Sądy regionalne zastąpią zaś sądy apelacyjne. „Obawiamy się, że zmianie tej towarzyszyć będzie gigantyczny chaos, który jeszcze bardziej wydłuży czas oczekiwania obywateli na rozpoznanie ich spraw przez sądy” – wskazuje adw. Marcin Wolny, prawnik HFPC.
Nowe pomysły prezydenta na Izbę Dyscyplinarną Sądu Najwyższego – stare problemy z praworządnością
Prezydencki projekt ustawy o Sądzie Najwyższym próbuje wykonać wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w których podważono niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego. Ale to chybiona próba – ocenia Helsińska Fundacja Praw Człowieka w swojej opinii prawnej projektu.
Stan oskarżenia. Prokuratura w latach 2016-2022 – raport HFPC
Faktyczna likwidacja niezależności prokuratorów, fasadowa zmiana ustroju prokuratury, ręczne sterowanie śledztwami, karne delegacje prokuratorów, nagrody i awanse dla wybranych – to najkrótsze podsumowanie dorobku prokuratury z mijających 6 lat.
W raporcie „Stan oskarżenia” HFPC przygląda się statystykom efektywności postępowań prokuratury, opisuje wybrane sprawy i pokazuje, czemu tak naprawdę służy wszczynanie postępowań dyscyplinarnych przeciwko prokuratorom.
Niezawisłość sędziów wg posłów PiS: pozorne wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE
Posłowie PiS złożyli projekt ustawy o ochronie niezawisłości sędziowskiej. W ich założeniu ma on wykonać orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z lipca 2021 roku nakazujące natychmiastowe zawieszenie działalności Izby Dyscyplinarnej SN. „Projekt jawi się jako nie do końca przemyślana i pośpiesznie przygotowywana próba wyjścia z impasu wokół Izby Dyscyplinarnej” – piszemy w opinii prawnej przekazanej Marszałek Sejmu.
Sędziowie pokoju? Nie tędy droga – opinia HFPC
Niezgodność z konstytucyjnymi założeniami funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz możliwość ręcznego sterowania tym, kto zostanie sędzią pokoju – to dwa najważniejsze zarzuty Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka do prezydenckich projektów ustaw dotyczących sędziów pokoju.
Czy szczepienia przeciwko COVID mogą być obowiązkowe? Opinia prawna HFPC
W Sejmie czeka na rozpatrzenie poselski projekt ustawy zakładający wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciwko COVID-19. „Bieżąca sytuacja epidemiczna może uzasadniać rozszerzenie obowiązku szczepień ochronnych również na szczepienia przeciw COVID-19. Krok taki byłby istotny dla ochrony zdrowia osób, które nie mogą się szczepić, jak również dla zagwarantowania efektywnego dostępu do opieki zdrowotnej osobom, które cierpią z powodu innych chorób niż COVID-19” – podkreśla w swojej opinii prawnej HFPC.
Skarga (nad)zwyczajna. Środek przywrócenia sprawiedliwości czy zagrożenie dla praworządności?
Wprowadzenie skargi nadzwyczajnej na mocy nowej ustawy o Sądzie Najwyższym z 2017 r. miało służyć eliminowaniu z obrotu prawnego orzeczeń niesprawiedliwych lub błędnych. Przeciwko uznaniu nowej instytucji za skuteczny środek ochrony prawnej przemawiają wątpliwości dotyczące statusu Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, powołanej do rozpoznawania takich skarg. Widoczna jest również praktyka instrumentalnego wykorzystywania skargi nadzwyczajnej, w szczególności przez Prokuratora Generalnego.
Sąd nad sądem. Nowy raport HFPC poświęcony Sądowi Najwyższemu
Najnowszy raport HFPC podsumowuje 4 lata zmian w wymiarze sprawiedliwości dotyczących Sądu Najwyższego. Przyjęta pod koniec 2017 r. nowa ustawa o Sądzie Najwyższym miała stanowić nową jakość w funkcjonowaniu tej instytucji. Nowa ustawa obniżyła wiek stanu spoczynku sędziów i pozwoliła Prezydentowi arbitralnie decydować o tym, którzy z sędziów uprawnionych do przejścia w stan spoczynku dalej mogliby orzekać w Sądzie Najwyższym.
Zmiany w Kodeksie Karnym Wykonawczym – opinia HFPC
Helsińska Fundacja Praw Człowieka przedstawiła Ministerstwu Sprawiedliwości swoje zastrzeżenia do procedowanej nowelizacji Kodeksu Karnego Wykonawczego. Zwróciła w nich uwagę na ograniczenie prawa do skargi osadzonych, a także zmiany w częstotliwości kontaktów telefonicznych pomiędzy osadzonym a jego obrońcą albo pełnomocnikiem.
Debata Helsińska wokół wniosku Pierwszej Prezes Sądu Najwyższego dotyczącego ustawy o dostępie do informacji publicznej
Helsińska Fundacja Praw Człowieka oraz Stowarzyszenie Sieć Obywatelska Watchdog Polska zapraszają na debatę wokół wniosku Pierwszej Prezes Sądu Najwyższego dotyczącego ustawy o dostępie do informacji publicznej. Spotkanie odbędzie się 18 listopada o godz. 17 i będzie transmitowane za pośrednictwem Facebooka Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz Facebooka Stowarzyszenia Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska.
Konstytucyjne granice zmian ustroju sądownictwa i statusu prawnego sędziów. (Nad?)użycie art. 180 ust. 5 Konstytucji RP
HFPC publikuje przebieg Debaty Helsińskiej dotyczącej zamiarów wykorzystania przez ministra sprawiedliwości art. 180 ust. 5 konstytucji, przewidującego wyjątek od zasady nieusuwalności sędziów.
Opracowanie to reakcja na liczne zapowiedzi użycia art. 180 ust. 5 konstytucji do przeprowadzenia kolejnego etapu „reformy” sądownictwa, tym razem polegającego na spłaszczeniu struktury sądownictwa i weryfikacji wszystkich sędziów sądów powszechnych.
Lex Czarnek do odrzucenia – opinia prawna HFPC
Helsińska Fundacja Praw Człowieka jako jedna z organizacji, które wspierają kampanię Wolna Szkoła, opracowała ocenę zmian zawartych w nowelizacji prawa oświatowego, szerzej znanej jako “Lex Czarnek”. Poniżej prezentujemy najważniejsze zastrzeżenia HFPC do proponowanych rozwiązań.
Narzędzie w rękach władzy. Raport o funkcjonowaniu Trybunału Konstytucyjnego
Od końca 2016 r. Trybunał Konstytucyjny przestał pełnić funkcję istotnego elementu systemu ochrony praw człowieka w Polsce, m.in. wskutek ograniczania jego niezależności i niskiej efektywności prac – wynika z najnowszego raportu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka dotyczącego pracy Trybunału Konstytucyjnego.
Jak powinno wyglądać wspieranie i resocjalizacja nieletnich? Opinia prawna HFPC
HFPC skierowała do Ministra Sprawiedliwości uwagi do projektu ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (UD248). Fundacja podkreśliła w nich nie tylko wątpliwości dotyczące samego aktu prawnego, lecz także braku jego należytej konsultacji ze środowiskiem pracowników instytucji zajmujących się resocjalizacją nieletnich oraz organizacjami społecznymi.
Zmiana ustawy o Sądzie Najwyższym – jaki kształt nowej Izby Dyscyplinarnej?
HFPC przekazała do Senackiej Komisji Ustawodawczej opinię prawną do projektu ustawy o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (druk senacki nr 477). Projekt stanowi odpowiedź na orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej do-tyczące Izby Dyscyplinarnej SN oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Jako taki zakłada m.in. zniesienie Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego i przekazanie do właściwości Izby Karnej Sądu Najwyższego wszystkich spraw dyscyplinarnych rozpoznawanych przez ID SN.
Uwagi do projektu ustawy o sprawozdawczości organizacji pozarządowych
W imieniu koalicji pięciu organizacji pozarządowych Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyła w ramach konsultacji społecznych uwagi do projektu ustawy o sprawozdawczości organizacji pozarządowych.
W oczekiwaniu na sprawiedliwość. Cztery lata ustawy obniżającej emerytury funkcjonariuszom służb mundurowych – nowy raport HFPC
Wejście w życie ustawy o obniżeniu świadczeń emerytalnych i rentowych osobom uznanym za pełniące służbę na rzecz totalitarnego państwa doprowadziło do naruszenia praw człowieka wobec tysięcy osób. Naruszenia te dotyczyły nie tylko prawa do zabezpieczenia społecznego czy prawa do równego traktowania, ale i prawa do sądu – wynika z najnowszego raportu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka o ustawie o obniżeniu świadczeń funkcjonariuszom służb mundurowych.
HFPC o lex TVN: chęć kontroli nad mediami nie może uzasadniać zmiany warunków uzyskania koncesji
Rażący przejaw instrumentalizacji prawa dla realizacji interesów partyjnych, niezgodny gwarancjami swobody wypowiedzi, zasadą demokratycznego państwa prawnego i unijną zasadą swobody przepływu kapitału – takie są główne wnioski z opinii HFPC do projektu nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji, czyli tzw. lex TVN.
Debata helsińska: Konstytucyjne granice zmian ustroju sądownictwa i statusu prawnego sędziów. (Nad?) użycie art. 180 ust. 5 Konstytucji
Podczas Debaty Helsińskiej zaproszeni goście spróbują zrekonstruować racje, które stały za wprowadzeniem do polskiej Konstytucji art. 180 ust. 5, dokonają jego interpretacji w perspektywie prawa konstytucyjnego, gwarancji wynikających z Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka oraz prawa Unii Europejskiej. Odpowiedzą na pytanie czy omawiany przepis może posłużyć jako podstawa do dokonania powszechnej weryfikacji sędziów.
Efekt mrożący na organizacje społeczne. Opinia HFPC do zmian w ustawie
Helsińska Fundacja Praw Człowieka w opinii przesłanej do Marszałek Sejmu wskazała na niekonstytucyjność ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie w brzmieniu zaproponowanym przez Senat. Powodem niekonstytucyjności jest, zdaniem Fundacji, wyjście poprawek przyjętych przez Senat poza granice ustawy.
Uwagi Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka do zmian w Sądzie Najwyższym
HFPC przedłożyła Marszałkowi Senatu swoje uwagi do przyjętej przez Sejm nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym. Negatywnie zaopiniowała w nich zmiany w zasadach wyborów Prezesów Izb Sądu Najwyższego, możliwość powołania sędziego pełniącego obowiązki Prezesa Izby SN, a także modyfikację zasad wyznaczania składów sędziowskich rozpoznających niektóre zagadnienia prawne.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka przedstawiła uwagi do zmian w postępowaniu cywilnym
Helsińska Fundacja Praw Człowieka przesłała do Marszałek Sejmu uwagi do zmian w kodeksie postępowania cywilnego. W przedstawionych uwagach, krytycznie odniosła się do projektowanych zmian. Według HFPC, zmiany te ograniczą jawność posiedzeń sądowych, kolegialność rozpoznawania sprawy, a także zmodyfikują zasady doręczania pism sądowych, ze szkodą dla rzetelności procesu.
HFPC krytycznie o projekcie dotyczącym ochrony wolności słowa
Kompetencje prokuratorów do blokowania treści w mediach społecznościowych, sprzeczny z prawem UE obowiązek retencji danych przez usługodawców internetowych, a także mocno niedookreślona definicja treści o charakterze bezprawnym to największe zagrożenia wynikające z przygotowanej w Ministerstwie Sprawiedliwości ustawy o ochronie wolności słowa w internetowych serwisach społecznościowych.
Wyzwania dla praw człowieka – konferencja
Wybory prezydenckie, dalszy atak na sędziów, kampania przeciwko osobom LGBTQ, ograniczanie wolności obywatelskich, praw kobiet – a to wszystko w cieniu wielkiego wyzwania, jakim jest walka z pandemią. Rok 2020 przyniósł nowe zagrożenia dla ochrony praw człowieka, rządów prawa i demokracji. Pandemia nasiliła trwające już problemy związane z toczącym się kryzysem konstytucyjnym, dyskryminacją mniejszości i polaryzacją społeczeństwa.
Zapraszamy do udziału w konferencji online, która pozwoli przyjrzeć się tym zagadnieniom z różnorodnych perspektyw.
2020. Pandemia, kryzys praworządności, wyzwania dla praw człowieka
Helsińska Fundacja Praw Człowieka udostępnia najnowszy raport „2020 Pandemia, kryzys praworządności, wyzwania dla praw człowieka”, w którym podsumowuje najważniejsze wydarzenia 2020 roku w zakresie praworządności i praw obywatelskich.
Szczególnej analizie poddano wybory prezydenckie oraz działania rządzącej większości w celu przeciwdziałania pandemii z uwzględnieniem, jak te procesy wpłynęły na poziom ochrony praw człowieka w Polsce.
19.01.2021
Nasza strona internetowa używa plików cookies (tzw. ciasteczka) w celach statystycznych, reklamowych oraz funkcjonalnych. Dzięki nim możemy indywidualnie dostosować stronę do twoich potrzeb. Każdy może zaakceptować pliki cookies albo ma możliwość wyłączenia ich w przeglądarce, dzięki czemu nie będą zbierane żadne informacje.